پرسش و پاسخ مبحث ستردرنماز

سوال 1: مگر خداوند به زنهانامحرم است که زن گر چه در اتاق هفتم و در بسته و تاریک نماز بخواند،بایستی خود را بپوشاند؟ جواب: اولا" فلسفه همه احکام الهی برای ما روشن نیست. ثانیا: شاید حکمت دستور الهی این باشد که این بهترین حالت نزدخداوند است و با بهترین وضع نزد اوحاضر شود و به عبادت بپردازد و یااینکه خود، بهترین تمرین برای حجاب به شمار می رود. (1) سوال 2: آیا پوشش زن در نمازباید طوری باشد که از هیچ طرف، بدن او دیده نشود؟ ج : از تمام اطراف باید پوشش داشته باشد مگر جاهایی که از قسمت پایین قابل دیدن باشد. فرضا اگر زن بدون روسری و یا مقنعه نماز بخواند وطوری چادرش را روی صورتش بیاورد که زیر گلویش دیده نشود - اگرچه در هنگام رکوع ممکن است از زیرقابل دیدن باشد - اشکال ندارد و یاهنگامی که بر سطح یا پنجره ای ایستاده باشد به طوری که عورتش رانبیند،اگر در آنجا ناظری باشد، اقوی واحتیاط واجب پوشاندن آن از تحت است. (2)

ستر در نماز

زن باید در موقع نماز تمام بدن حتی سر و موی خود را بپوشاند، ولی پوشاندن صورت به مقداری که دروضو شسته می شود و دستها تا مچ وپاها تا مچ، لازم نیست اما برای آنکه یقین کند که مقدار واجب را پوشانده است، باید مقداری از اطراف صورت و قدری پایین تر از مچ را هم بپوشاند. (1) بر زن واجب است ، گردن و زیرچانه خود را حتی بنابر احتیاط واجب مقداری از زیرچانه را که بعد از بستن روسری دیده می شود، بپوشاند. (2) - کنیز و دختر بچه - در پوشش نماز- مانند زن حر و بالغ می باشند. جزآنکه پوشاندن سر و مو و گردن بر این دو واجب نیست. (3) - هر گاه انسان در بین نماز بفهمدکه قسمتی را که باید بپوشاند،پیداست، باید فورا آن را بپوشاند به شرط اینکه کاری که صورت نماز را برهم می زند، بجا نیاورد و چنانچه پوشاندن آن زیاد طول بکشد، احتیاطواجب آن است که خود را بپوشاند ونماز را تمام کرده و دوباره بخواند. (4) - هرگاه بعد از نماز بفهمد که مقدارواجب را در حال نماز نپوشانده،نمازش صحیح است. (5) بنابر آنچه گفته شد، در می یابیم که زن در غیر حال نماز، هنگامی که درمعرض دید نامحرم  قرار گیرد، لازم است تمام بدنش را بپوشاند بجز دومورد: یکی دستها تا مچ و دیگرصورت  به اندازه ای که در وضو،شستن آن واجب است (6) ، در حال نمازنیز اگر در معرض دید  نامحرم قرارگرفت، همین حکم را دارد و اگر جایی نماز می خواند که در معرض دید  نامحرم نیست، بایستی تمام بدن خودرا بپوشاند بجز سه مورد که اگرنپوشاند، نمازش صحیح  است:   به ادامه مطلب بروید

پوشش زنان

موقعیت زنان در اسلام، همواره مورد اختلاف نظر بوده‌است. شریعت اسلام، تفاوت‌هایی برای حقوق، تکالیف و نقش‌های زنان و مردان قائل شده‌است در اسلام، از زنان خواسته شده‌است که حجاب مناسب داشته باشند و زینت‌هایشان را فقط در برابر محارم خود آشکار کنند. مردانی که می‌خواستند با همسران پیامبر سخن گویند، می‌بایست از پشت پرده با آنان گفت‌وگو کنند. در اصل حکم حجاب، اختلافی بین علمای مسلمان وجود ندارد؛ هرچند در حدود شرعی آن اختلاف بارزی وجود دارد. علمای سلفی عموماً، تمام بدن زن را عورت دانسته‌اند و از زنان می‌خواهند که علاوه بر سر و مو، صورت و دست را نیز بپوشانند. در عربستان سعودی، روبنده و عبایه و در ایران، مانتو، روسری و چادر شکل رایج حجاب هستند.

بررسی دوره های فقه مقارن

دوره پنجم: در دوره معاصر، مرحوم آیت اللّه‏ بروجردى فقه مقارن را وارد مرحله جدیدى کرد. او معتقد بود که براى دریافت صحیح روایات اهل‏بیت علیهم‏السلام در زمان آنان، باید به فقه و روایات اهل‏سنّت توجه کافى داشت؛ چرا که در واقع فقه شیعه، ناظر بر فقه اهل‏سنّت است و آن‏جا که اهل‏بیت علیهم‏السلامنظر دیگرى غیر از فقه اهل‏سنّت داشتند، دیدگاه خود را مطرح مى‏کردند و در غیر این صورت، با آن مخالفتى نداشتند. برخى شاگردان او همین شیوه مقارن را در بررسى‏هاى فقهى به کار بستند و در هنگام تدریس درس خارج، به اقوال و آراى اهل‏سنّت مراجعه نمودند. البته در دوران اخیر، گاهى مسایل فقهى که مناقشه‏برانگیز و پیوسته مورد انتقاد و بحث اهل‏سنّت بودند، مورد تدوین قرار مى‏گرفت. براى مثال، مرحوم شرف‏الدین موسوى، کتاب مختصرى را در این موضوع تحت عنوان المسائل الفقهیه به نگارش درآورد و از مهم‏ترین مسایل فقهىِ مورد بحث و اختلاف، به شیوه علمى و اجتهادى بحث کرد. سرانجام آیت اللّه‏ جناتى با نوشتن یک دوره مسایل فقه مقارن به طور استدلالى تحت عنوان دروس فى الفقه المقارن، مباحث تطبیقى را در مباحث فقهى رونق جدیدى بخشید. البته به رغم اهمیت این رشته علمى، هنوز چنین ماده درسى در حوزه‏هاى علمیه جایگاهى پیدا نکرده است و امید مى‏رود در آینده نزدیک و با بالندگى رشته مذاهب اسلامى، این‏گونه علوم تطبیقى، سامان شایسته‏اى یابد. 9. اصول و روش مقارنه ورود در هر بحث، مستلزم شناخت صحیح روش و اصول کلى حاکم بر آن مى‏باشد؛ چرا که هر مسأله علمى، از دو قسمت تشکیل شده است: یکى محتوا و دیگرى روش تحقیق و بررسى آن. هر چند هدف، رسیدن به محتواى گزاره و مسأله علمى است، ولى غفلت از شناخت و به کارگیرى صحیح و منطقى روش، مى‏تواند نتایج زیان‏بارى به همراه داشته باشد. فقه مقارن و علم خلاف هم از این قاعده مستثنى نیست؛ به ویژه آن‏که روش تطبیقى و مقایسه‏اى در سال‏هاى اخیر، کمتر معمول بوده و به طور طبیعى، ظرافت و دقت بیشترى را مى‏طلبد. در ذیل، به برخى از این اصول کلى اشاره مى‏شود.

اوقات نماز

مقدمه نماز، یکى از مهم‏ترین عبادت‏هاى مسلمانان است و در دین، اهمیت والایى دارد. معراج مؤمن، ستون دین، نور چشم پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله و...، از ویژگى‏هاى است که در روایات درباره عظمت و منزلت نماز بیان شده است. نماز، از واجباتى است که شرایط و مقدمات خاصى دارد و یکى از آن شرایط، وقت و زمان است. در این درس برآنیم اوقات نمازهاى یومیه را بر اساس مبانى فقه شیعه و اهل‏سنّت (با تأکید بر مذهب حنفى‏ها) بررسى کنیم.   1. وقت نماز ظهر و عصر در مورد وقت نماز ظهر و عصر دو جنبه مورد بررسى قرار مى‏گیرد: یکى از جهت آغاز و دیگرى از جهت پایان.   2. آغاز وقت نماز ظهر و عصر همه فقیهان مسلمان، بر این‏که آغاز وقت نماز ظهر، زوال شمس است، اتفاق‏نظر دارند؛ البته شیعه معتقد است که با زوال خورشید، زمان هر دو نماز داخل مى‏گردد، ولى از لحاظ ترتیب، نماز ظهر بر نماز عصر مقدم است و این وقت، به صورت مشترک تا وقت مخصوص نماز عصر، یعنى چهار رکعت ادامه دارد.

درسهایی از الفقه المقارن

نوشته آیه الله الشیخ محمدابراهیم جناتی مجمع الشهیدالصدر قم 582 صفحه 1369. تدریس فقه مقارن و تبیین ادله و نقد فتاوای فقهای مذاهب در حوزه های علمیه سابقه دیرینه دارد. شیخ الطائفه (ره ) در حوزه درس خود به تطبیق و مقایسه آراء و نظریات فقهاء مذاهب می پرداخته است که ثمره آن کتاب[ الخلاف] می باشد. علامه حلی (ره ) نیز همین شیوه را داشته است کتاب تذکره الفقهاء منتهی المطالب شاهد براین مدعاست . شهید ثانی (ره ) در بعلبک لبنان و علامه بحرالعلوم در مکه مکرمه با توجه به آراء مذاهب پنجگانه : شیعه مالکی حنفی شافعی و حنبلی فقه را تدریس می کرده اند. (قصص العلماء.259این روش زمانی متروک مانده مانده بود تااین که مرحوم آیه الله بروجردی آن رااحیا نمود و پس از ایشان شاگردان وی و برخی علماء دیگر براین شیوه مشی کردند. کمترین بهره ای که از طرح فقه و مسائل آن به شیوه مقایسه ای می توان برد روشن شدن دیدگاههای فقهای مذاهب مختلف مایه های علمی تطور و تکامل مباحث دست یابی به وحدت از راه شناخت دیدگاههای مشترک و زدودن کینه ها و تعصبهای نابجا در بین اهل مذاهب است .

شناخت توصیفی فقه مقارن

منابع مقاله: فصلنامه نقد و نظر، شماره 1، مهریزی، مهدی؛ در این مقاله نویسنده در آغاز به تعریف فقه مقارن و سابقه آن در جهان اسلام پرداخته و بر اهمیت آن و لزوم عنایت بدان تاکید کرده است. سپس به توصیف و معرفی کتابهایی پرداخته که در این باره است; از جمله: الفقه علی المذاهب الخمسة، الفقه علی المذاهب الاربعة، موسوعة الفقه الاسلامی، مختلف الفقهاء. بخش اول فقه مقارن یا فقه تطبیقی، که در گذشته خلافیات نامیده می شد و عهده دار مقایسه میان ارا و مبانی فقهی بود، پیشینه ای بسیار کهن دارد و به اولین سده های تالیف و تدوین در فقه و اصول باز می گردد. کتاب اختلاف الفقها، اثر طحاوی (321-229ق)، اسباب اختلاف الفقهاء نوشته طبری (313-224ق)، خلافیات نوشته بیهقی (م 458ق) و اصول الفقه ابن ساعات (م 698ق) در میان اهل سنت، و کتاب الانتصار اثر سید مرتضی (م 436ق)، کتاب الخلاف نوشته شیخ طوسی (م 465ق) و تذکرة الفقهاء و منتهی المطلب از علامه حلی (م 726ق) در میان شیعیان، شاهدی بر این پیشینه است. این رشته از دانش در گذشته چنان رواج و شیوع داشته که ابن خلدون (م 806 یا 808ق) از آن به عنوان دانشی مستقل با نام خلافات یاد می کند و در اهمیت آن می گوید: «این دانش بسی سودمند است و مبانی و ماخذ پیشوایان فقه در ضمن آن شناخته می گردد.» (1)

نامزدی ازدیدگاه اسلام

نامزدی از منظر اسلام: از منظر فقه شیعه تاسیسی نامزدی،جایگاه شرعی ندارد.در حقوق اسلام همیشه تصور شده که بین دو نفر زن و مرد یا رابطه زوجیت برقرار است و یا خیر.اگر این رابطه موجود باشد ،این دو نسبت به یکدیگر زوج و زوجه شرعی محسوب می گردند و تمامی آثار ازدواج از جمله بهره وری جنسی نیز به طور مشروع از یکدیگر ممکن میشود و اگر صیغه عقد شرعی به طور صحیح بین دو نفر ادا نشود ،این دو نسبت به همدیگر بیگانه محض بوده و هیچ اثری از آثار ازدواج بین آنها پدید نمی آید و هر گونه رابطه جنسی قبل از اجرای صیغه نکاح غیر مشروع است. با این حساب،اسلام بر خلاف مسیحیت با وجود هر گونه برزخی بین عدم ازدواج و ازدواج یا بین ازدواج و طلاق مخالف است. چراکه در حقوق مسیحیت بین مرحله قبل از ازدواج و ازدواج،برزخی تحت عنوان نامزدی وجود دارد و از آن طرف بین ازدواج و طلاق نیز برزخی به نام تفریق جسمانی فاصله می اندازد. اما در اسلام با هرگونه وضعیت بینابین که تکلیف رابطه زناشویی را مورد تردید قرار دهد و حقوق و تکالیف را مشخصاً بار ننماید مخالفت شده است، با این وجود در حقوق ایران در ماده 1035 قانون مدنی مبحث نامزدی با تعبیر وعده ازدواج از مواد 1302و1279 قانون مدنی آلمان و مواد 90تا 94 قانون مدنی سویس پذیرفته شده است. مطابق ماده مذکور وعده ازدواج (نامزدی)ایجاد علقه زوجیت نمی کند اگرچه تمام یا قسمتی از مهریه که بین طرفین برای موقع ازدواج مقرر گردیده پرداخت شده باشد.

ستر مرد

مردان باید عورتین خود را ازمردان دیگر و ایضا از محارم خودبپوشانند بجز از همسران خود وپوشانیدن بقیه بدن ا ز آنها واجب  نیست (1) ، لذا دکتر بودن از مستثنیات نیست و مردان باید عورتین خود را ازدکترها نیز بپوشانند مگر در مقام اضطرار. - مردان بنابر احتیاط مستحب بایدمواضعی را که بطور معتاد مردان می پوشانند، از نامحرم بپوشانندخصوصا اگر بدانند نامحرمی به قصدلذت و ریبه به آنها نگاه می کند که پوشاندن آنها واجب می باشد. (2) - مرد باید بالاتر از مچ و سینه وپاهای خود را و مواضعی را که معمولا" مردان می پوشانند، از نامحرم که ناظربرآنهاست بپوشاند و پوشاندن مواضع دیگر مثل سر، صورت ودست لازم نیست.

مبانی فقه مقارن

بررسى مسایل علمى به صورت مقایسه‏اى و تطبیقى، یکى از شیوه‏هاى مرسومى است که از دیر باز مورد توجه اندیشمندان اسلامى بوده و ثمرات و برکات زیادى نیز در برداشته است. مطالعه و بررسى فقه به شیوه تطبیقى و تحلیل دیدگاه‏هاى مذاهب اسلامى، یکى از ضرورت‏هاى جامعه امروز مسلمین است؛ چرا که با توجه به اهمیت فقه در نظم‏بخشى به هنجارها و رفتارهاى مسلمانان، بررسى‏هاى تطبیقى، مسلمانان را در عرصه‏هاى عمل به یکدیگر نزدیک‏تر خواهد کرد و آنها را در مقابل آسیب‏ها و توطئه‏هاى مشترک، هماهنگ‏تر خواهد نمود. به رغم قدمت مباحث فقه مقارن، مسایل مدخل‏گونه، روش‏شناسى و تاریخچه آن، کمتر مورد بحث قرار گرفته است. فقط برخى از نویسندگان به طور مختصر به آن اشاراتى داشته‏اند؛ از این‏رو، لازم است پیش از پرداختن به مسایل مهم فقه مقارن، مباحث روش‏شناسى آن مطرح شود. به طور اختصار مسایلى که در این‏جا مورد بحث قرار مى‏گیرد، به قرار زیر است: 1. تعریف فقه مقارن؛ 2. فایده‏ها و ضرورت آن؛ 3. موضوع فقه مقارن؛ 4. علوم مقدماتى آن؛ 5. تاریخچه آن (در شیعه و سنى)؛ 6. اسباب اختلاف فقها؛ 7. اصول و روش مقارنه؛ 8. کتاب‏شناسى فقه مقارن.

تعریف و کارکرد های فقه مقارن

رییس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی،در نشست علمی «فقه مقارن؛ بایسته‌ها و ضرورت‌ها» که توسط معاونت پژوهشی مدرسه تخصصی فقه و اصول قم و با حضور پژوهشگران و طلاب غیر ایرانی در سالن اجتماعات این مدرسه برگزار شده بود، اظهار داشت:ارائه دیدگاه‌های عالمان مذاهب در فضایی مقایسه ای خواه همراه با طرح ادلّه هر یک و بررسی، نقد و ایجاد موازنه میان آن ها و خواه بدون آن، فقه مقارن خوانده می شود. وی گفت: بدین ترتیب فرارفتن از چارچوب یک مذهب و پرداختن به دیدگاه دیگر مذاهب، از ارکان اساسی فقه مقارن است. مبلغی افزود: در سال‌های اخیر دیدگاه حوزه علمیه قم درباره فقه مقارن تغییر یافته و بسیاری از مدارس علمیه، فقه مقارن را یکی از دروس خود قرار  داده اند. وی ادامه داد: خوشبختانه دامنه اهتمام به فقه مقارن تا سرحد تشکیل گروه‌هایی علمی با عنوان فقه مقارن در پاره ای از مدارس، گسترش یافته است.رییس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در ادامه اظهار داشت: ممکن است برخی فقه مقارن را شیوه ای راجح - و نه لازم و برخوردار از کارکردهای محوری - بدانند؛ اما حقیقت این است فقه مقارن از کارکردهایی جدی و گاه انحصاری برخوردار است.

چکیده ای از فقه مقارن

1. واژه‏هایى چون «علم الخلاف»، «فقه مقارن»، «فقه تطبیقى» و «علم الجدل» را براى معرفى این علم به کار مى‏برند. 2. یکى از جامع‏ترین تعاریف اصطلاحى فقه مقارن، عبارت است از: نوع ویژه‏اى از بررسى‏هاى فقهى که مراد از آن، علم به احکام شرعى در ابواب مختلف است، از جهت شناخت نظرات ائمه و فقها و مذاهب مورد اتفاق و اختلاف آنان، همراه با بیان دلایل و قواعد اصولى و جهت‏هاى نظرات آنها، که منشأ اختلاف شده است؛ البته با بیان ادله و مقایسه آنها و انتخاب قولى که به حق نزدیک‏تر است. 3. چیستى «موضوع فقه مقارن»، بستگى به تعریفى دارد که از موضوع مى‏کنیم. اگر آن‏چه آخوند خراسانى در کفایه فرموده بپذیریم، موضوع فقه مقارن، یا «آراى مجتهدان در مسایل فقهى» است و یا «آراى مجتهدان در مسایل فقهى از جهت مقایسه و ترجیح یکى بر دیگرى». 4. در فقه مقارن، آراى مجتهدان مذاهب مختلف جمع‏آورى و مقایسه مى‏شود، ولى در فقه مذهبى، دیدگاه‏هاى مجتهدان یک مذهب به‏خصوص گردآورى شده و مورد بررسى قرار مى‏گیرد.

سؤالاتی در باب فقه مقارن

1. نام‏هاى دیگر «فقه مقارن» چیست؟ 2. جامع‏ترین تعریف اصطلاحى «فقه مقارن» چیست؟ 3. فوائد و ثمرات فقه مقارن را بیان کنید. 4. تاریخچه تحقیق درباره علل و اسباب اختلاف فقها در فتوا را توضیح دهید. 5. مراحل تطور فقه مقارن در میان اهل‏سنّت را نام برده، به اختصار توضیح دهید. 6. مراحل تکون فقه مقارن در مذهب شیعه را به اختصار توضیح دهید. 7. سه اصل از اصولى را که براى محقق فقه مقارن لازم الاتباع است، بیان کنید. 8. سه کتاب از کتاب‏هاى شیعى را که در زمینه فقه مقارن نوشته شده، نام ببرید. 9. چهار کتاب از کتاب‏هاى اهل‏سنّت را درباره فقه مقارن با نام مؤلف نام ببرید.

درسنامه فقه مقارن

درسنامه فقه مقارن   محمدرضا ضمیرى     ضمیرى، محمدرضا، 1364 ـ / درسنامه فقه مُقارَن / محمدرضا ضمیرى. ـ قم: مؤسسه آموزشى ـ پژوهشى مذاهب اسلامى،  1384 شابِک: x - 6717 - 06 - 964 ISBN 964-06-6717-X کتابنامه: ص. 333 ـ 336 ؛ همچنین به صورت زیرنویس.   عنوان روى جلد: درسنامه فقه مُقارَن. 1. فقه تطبیقى ـ الف ـ عنوان. ب ـ عنوان: درسنامه فقه مُقارَن ـ