پوشش زنان

موقعیت زنان در اسلام، همواره مورد اختلاف نظر بوده‌است. شریعت اسلام، تفاوت‌هایی برای حقوق، تکالیف و نقش‌های زنان و مردان قائل شده‌است در اسلام، از زنان خواسته شده‌است که حجاب مناسب داشته باشند و زینت‌هایشان را فقط در برابر محارم خود آشکار کنند. مردانی که می‌خواستند با همسران پیامبر سخن گویند، می‌بایست از پشت پرده با آنان گفت‌وگو کنند. در اصل حکم حجاب، اختلافی بین علمای مسلمان وجود ندارد؛ هرچند در حدود شرعی آن اختلاف بارزی وجود دارد. علمای سلفی عموماً، تمام بدن زن را عورت دانسته‌اند و از زنان می‌خواهند که علاوه بر سر و مو، صورت و دست را نیز بپوشانند. در عربستان سعودی، روبنده و عبایه و در ایران، مانتو، روسری و چادر شکل رایج حجاب هستند.

حقوق و وظایف زن و شوهر نسبت به یکدیگر در قانون مدنی

پس از ازدواج هر یک از زن و شوهر قانونا نسبت به یکدیگر دارای وظایفی می شوند و مکلفند حقوق دیگری را محترم شمرده و رعایت کنند. البته باید پذیرفت که در امور مربوط به زن و شوهر قبل از قانون و قواعد الزام آور حقوقی، اخلاق و فطرت پاک انسان ها معیار و ملاک یک زندگی همراه با آسایش است و هیچ گاه نمی توان با الزامات قانونی و احکام دادگاه دوام و بقای یک خانواده را تضمین کرد. به هر حال قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران برای تعیین حدود وظایف و حقوق زن و شوهر نسبت به یکدیگر مقرراتی را وضع کرده که به آن ها می پردازیم.-1زن و شوهر مکلف به داشتن روابط انسانی بوده و باید تمام تلاش خود را جهت تحکیم مبانی خانواده و پرورش فرزندان به کارگیرند.-2در عقد دائم نفقه زن که عبارت است از مسکن، لباس، غذا، اثاث، هزینه درمان و ... بر عهده شوهر است حتی اگر زن از نظر مالی غنی و یا دارای درآمد و شغل دولتی باشد. در ازدواج موقت زن حق نفقه ندارد مگر اینکه برقراری نفقه بین زن و شوهر شرط شود و یا اصولا عقد بر مبنای وجود نفقه برای زن و استحقاق بر آن تنظیم و جاری شده باشد.-3زن باید در منزلی که شوهر تعیین می کند اقامت کند مگر آنکه اجازه اختیار تعیین منزل در عقدنامه به زن داده شده باشد یا اینکه بودن زن و شوهر در یک منزل برای زن خطر جانی یا مالی و یا شرافتی داشته باشد که در این صورت زن می تواند مسکن جداگانه ای برای خودش انتخاب کند و اگر به این علت زن مسکن جداگانه ای اختیار کرده باشد باز هم نفقه او بر عهده شوهر است.-4زن حق دارد در صورت خودداری شوهر از پرداخت نفقه به دادگاه رجوع کند و دادگاه مکلف است میزان نفقه زن را بر مبنای وضعیت زن و متناسب با شان خانوادگی و اجتماعی او تعیین کند و شوهر را به پرداخت آن الزام کند. چنانچه شوهر از اجرای حکم دادگاه خودداری کند زن حق دارد برای طلاق به دادگاه دادخواست بدهد و دادگاه شوهر را به طلاق همسرش اجبار خواهد کرد.-5اگر شوهر از پرداخت نفقه همسرش ناتوان باشد زن حق دارد مانند مورد بالا به دادگاه مراجعه کند و از شوهر طلاق بگیرد.-6شوهر حق دارد زن خود را از انجام حرفه یا صنعتی که منافی مصالح خانوادگی است یا مخالف حیثیات او یا همسرش است منع کند. البته زن هم حق دارد برای این موضوع به دادگاه مراجعه کند و اگر ثابت شد که شغل زن مخالف با شان و حیثیت او یا همسرش نیست با حکم دادگاه می تواند به شغل خود باز گردد.

هشدار پیامبر (ص)به زن و مرد

پیامبر (ص) فرمود:"مردی که همسری دارد و همسرش را می رنجاند خداوند نماز همسر و هیچکدام از کارهای نیک او را نمی پذیرد تا اینکه شوهرش را کمک و خشنود کند در غیر این صورت اعمال نیک او مردود است گر چه تمام عمر خود را روزه بگیرد و به عبادت بگذراند و بردگان بسیاری را ازاد کند و اموال بسیار انفاق نماید و نخستین کسی است که در قیامت وارد دوزخ می شود سپس فرمود زن نیز اگر شوهرش را بیازارد عبادات او در پیشگاه خدا مردود است و نخستین کسی خواهد بود که وارد دوزخ می شود انگاه افزود و شوهری که در برابر همسر ناسازگار خود صبر و تحمل کند در قبال بد اخلاقی او بردبار باشد خداوند برای هر بار که صبر میکند پاداش صبر حضرت ایوب (ع)را به او می دهد و چنان زنی که شوهرش را (بدون دلیل و مجوز شرعی)می ازارد در قیامت به شکل واژگونه در صف منافقان وارد دوذخ می گردد و تا وقتی که این روش را ادامه می دهد مشمول خشم الهی است.

بررسی دوره های فقه مقارن

دوره پنجم: در دوره معاصر، مرحوم آیت اللّه‏ بروجردى فقه مقارن را وارد مرحله جدیدى کرد. او معتقد بود که براى دریافت صحیح روایات اهل‏بیت علیهم‏السلام در زمان آنان، باید به فقه و روایات اهل‏سنّت توجه کافى داشت؛ چرا که در واقع فقه شیعه، ناظر بر فقه اهل‏سنّت است و آن‏جا که اهل‏بیت علیهم‏السلامنظر دیگرى غیر از فقه اهل‏سنّت داشتند، دیدگاه خود را مطرح مى‏کردند و در غیر این صورت، با آن مخالفتى نداشتند. برخى شاگردان او همین شیوه مقارن را در بررسى‏هاى فقهى به کار بستند و در هنگام تدریس درس خارج، به اقوال و آراى اهل‏سنّت مراجعه نمودند. البته در دوران اخیر، گاهى مسایل فقهى که مناقشه‏برانگیز و پیوسته مورد انتقاد و بحث اهل‏سنّت بودند، مورد تدوین قرار مى‏گرفت. براى مثال، مرحوم شرف‏الدین موسوى، کتاب مختصرى را در این موضوع تحت عنوان المسائل الفقهیه به نگارش درآورد و از مهم‏ترین مسایل فقهىِ مورد بحث و اختلاف، به شیوه علمى و اجتهادى بحث کرد. سرانجام آیت اللّه‏ جناتى با نوشتن یک دوره مسایل فقه مقارن به طور استدلالى تحت عنوان دروس فى الفقه المقارن، مباحث تطبیقى را در مباحث فقهى رونق جدیدى بخشید. البته به رغم اهمیت این رشته علمى، هنوز چنین ماده درسى در حوزه‏هاى علمیه جایگاهى پیدا نکرده است و امید مى‏رود در آینده نزدیک و با بالندگى رشته مذاهب اسلامى، این‏گونه علوم تطبیقى، سامان شایسته‏اى یابد. 9. اصول و روش مقارنه ورود در هر بحث، مستلزم شناخت صحیح روش و اصول کلى حاکم بر آن مى‏باشد؛ چرا که هر مسأله علمى، از دو قسمت تشکیل شده است: یکى محتوا و دیگرى روش تحقیق و بررسى آن. هر چند هدف، رسیدن به محتواى گزاره و مسأله علمى است، ولى غفلت از شناخت و به کارگیرى صحیح و منطقى روش، مى‏تواند نتایج زیان‏بارى به همراه داشته باشد. فقه مقارن و علم خلاف هم از این قاعده مستثنى نیست؛ به ویژه آن‏که روش تطبیقى و مقایسه‏اى در سال‏هاى اخیر، کمتر معمول بوده و به طور طبیعى، ظرافت و دقت بیشترى را مى‏طلبد. در ذیل، به برخى از این اصول کلى اشاره مى‏شود.

اوقات نماز

مقدمه نماز، یکى از مهم‏ترین عبادت‏هاى مسلمانان است و در دین، اهمیت والایى دارد. معراج مؤمن، ستون دین، نور چشم پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله و...، از ویژگى‏هاى است که در روایات درباره عظمت و منزلت نماز بیان شده است. نماز، از واجباتى است که شرایط و مقدمات خاصى دارد و یکى از آن شرایط، وقت و زمان است. در این درس برآنیم اوقات نمازهاى یومیه را بر اساس مبانى فقه شیعه و اهل‏سنّت (با تأکید بر مذهب حنفى‏ها) بررسى کنیم.   1. وقت نماز ظهر و عصر در مورد وقت نماز ظهر و عصر دو جنبه مورد بررسى قرار مى‏گیرد: یکى از جهت آغاز و دیگرى از جهت پایان.   2. آغاز وقت نماز ظهر و عصر همه فقیهان مسلمان، بر این‏که آغاز وقت نماز ظهر، زوال شمس است، اتفاق‏نظر دارند؛ البته شیعه معتقد است که با زوال خورشید، زمان هر دو نماز داخل مى‏گردد، ولى از لحاظ ترتیب، نماز ظهر بر نماز عصر مقدم است و این وقت، به صورت مشترک تا وقت مخصوص نماز عصر، یعنى چهار رکعت ادامه دارد.

درسهایی از الفقه المقارن

نوشته آیه الله الشیخ محمدابراهیم جناتی مجمع الشهیدالصدر قم 582 صفحه 1369. تدریس فقه مقارن و تبیین ادله و نقد فتاوای فقهای مذاهب در حوزه های علمیه سابقه دیرینه دارد. شیخ الطائفه (ره ) در حوزه درس خود به تطبیق و مقایسه آراء و نظریات فقهاء مذاهب می پرداخته است که ثمره آن کتاب[ الخلاف] می باشد. علامه حلی (ره ) نیز همین شیوه را داشته است کتاب تذکره الفقهاء منتهی المطالب شاهد براین مدعاست . شهید ثانی (ره ) در بعلبک لبنان و علامه بحرالعلوم در مکه مکرمه با توجه به آراء مذاهب پنجگانه : شیعه مالکی حنفی شافعی و حنبلی فقه را تدریس می کرده اند. (قصص العلماء.259این روش زمانی متروک مانده مانده بود تااین که مرحوم آیه الله بروجردی آن رااحیا نمود و پس از ایشان شاگردان وی و برخی علماء دیگر براین شیوه مشی کردند. کمترین بهره ای که از طرح فقه و مسائل آن به شیوه مقایسه ای می توان برد روشن شدن دیدگاههای فقهای مذاهب مختلف مایه های علمی تطور و تکامل مباحث دست یابی به وحدت از راه شناخت دیدگاههای مشترک و زدودن کینه ها و تعصبهای نابجا در بین اهل مذاهب است .

شناخت توصیفی فقه مقارن

منابع مقاله: فصلنامه نقد و نظر، شماره 1، مهریزی، مهدی؛ در این مقاله نویسنده در آغاز به تعریف فقه مقارن و سابقه آن در جهان اسلام پرداخته و بر اهمیت آن و لزوم عنایت بدان تاکید کرده است. سپس به توصیف و معرفی کتابهایی پرداخته که در این باره است; از جمله: الفقه علی المذاهب الخمسة، الفقه علی المذاهب الاربعة، موسوعة الفقه الاسلامی، مختلف الفقهاء. بخش اول فقه مقارن یا فقه تطبیقی، که در گذشته خلافیات نامیده می شد و عهده دار مقایسه میان ارا و مبانی فقهی بود، پیشینه ای بسیار کهن دارد و به اولین سده های تالیف و تدوین در فقه و اصول باز می گردد. کتاب اختلاف الفقها، اثر طحاوی (321-229ق)، اسباب اختلاف الفقهاء نوشته طبری (313-224ق)، خلافیات نوشته بیهقی (م 458ق) و اصول الفقه ابن ساعات (م 698ق) در میان اهل سنت، و کتاب الانتصار اثر سید مرتضی (م 436ق)، کتاب الخلاف نوشته شیخ طوسی (م 465ق) و تذکرة الفقهاء و منتهی المطلب از علامه حلی (م 726ق) در میان شیعیان، شاهدی بر این پیشینه است. این رشته از دانش در گذشته چنان رواج و شیوع داشته که ابن خلدون (م 806 یا 808ق) از آن به عنوان دانشی مستقل با نام خلافات یاد می کند و در اهمیت آن می گوید: «این دانش بسی سودمند است و مبانی و ماخذ پیشوایان فقه در ضمن آن شناخته می گردد.» (1)

مهریه

سخن نخست مهریه: مهریه مال معین یا چیزی است که قائم مقام مال است که در عقد نکاح بر ذمه مرد قرار میگیرد و در صورت مطالبه زن، وی مکلف است مهریهاش را بپردازد و این حق ارتباطی به طلاق و نفقه ندارد. چگونگی اقدام زوجه برای اخذ مهریه اگر مهریه وجه نقد یا در حکم نقد مانند سکه و طلا باشد زن با در دست داشتن سند رسمی ازدواج میتواند به دفتر ازدواج و یا دایره اجرای ثبت (مستقر در اداره ثبت اسناد محل وقوع ازدواج) مراجعه و در فرم خاصی که در آن دایره موجود است تقاضای صدور اجرائیه کند. اجرائیه به شوهر ابلاغ میشود و به او 10 روز مهلت داده خواهد شد تا طلب همسرش را پرداخت کند. در صورتی که شوهر در این مدت دین خود را نپردازد زن میتواند با معرفی اموال و دارایی شوهر به اجرای ثبت، تقاضا کند اموال او توقیف شود و نیز میتواند مطالباتی را که شوهر از اشخاص دیگری دارد و یا موجودی حسابهای بانکی او را توقیف کند. زن همچنین میتواند تقاضای توقیف حقوق شوهر را از سازمانها و مؤسسه های دولتی و یا خصوصی داشته باشد و تا میزان یک چهارم حقوق (مادام که شوهر متأهل است) و نیز یک سوم آن را (در صورتی که زن و شوهر از یکدیگر جدا شوند و تا زمانی که شوهر زن دیگری اختیار نکرده) توقیف کند. اگر مهریه سکه یا طلا باشد و شوهر نتواند اصل آن را بپردازد، قیمت روز مطالبه آنها (روزی که زن آن را از طریق اجرای ثبت و یا دادگاه مطالبه میکند) ملاک اجرای قانونی حکم است. اگر سند ازدواج رسمی نباشد، زن برای مطالبه مهریه خود باید از طریق تسلیم دادخواست به دادگاه اقدام کند. مواد قانونی:  ماده 1078 – هر چیزی را که مالیت داشته و قابل تملک نیز باشد میتوان مهر قرار داد. ماده 1079 – مهر باید بین طرفین تا حدی که رفع جهالت آنها بشود معلوم باشد. ماده 1080 – تعیین مقدار مهر منوط به تراضی طرفین است. ماده 1082 – به مجرد عقد، زن مالک مهر میشود و میتواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید.  مراجع مطالبه مهریه: 1 – دادگاه خانواده:  زوجه میتواند با ارائه دادخواست حقوقی به دادگاه ویژه خانواده، مهریه خود، هزینه ابطال تمبر و حق الوکاله وکیل را مطالبه نماید و همزمان تقاضای توقیف اموال همسرش را نیز بنماید. هزینه تمبر دادخواست مطالبه مهریه  بابت یک میلیون تومان اول مهریه، پانزده هزار تومان تمبر و بابت مابقی مهریه به ازای هر یک میلیون تومان، بیست هزار تومان تمبر الصاق میگردد. عجز از پرداخت هزینه دادرسی:  در صورت ناتوانی زوجه از پرداخت هزینه دادرسی وی میتواند دادخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی را به پیوست دادخواست مهریه ارائه دهد که دادگاه بدواً به این خواسته رسیدگی و سپس به خواسته اصلی میپردازد بدیهی است زوجه، در صورت اثبات اعسار از پرداخت هزینه دادرسی معاف خواهد بود. 2 – مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت اسناد رسمی: زن میتواند از طریق اجرای ثبت اسناد رسمی مهریه خود را مطالبه نماید به این صورت که قباله ازدواج خود را به دفترخانه محل ثبت عقد ارائه و تقاضای صدور اجرائیه نماید سپس با اجرائیه به اداره ثبت مراجعه و مهریه خود را مطالبه کند که البته به میزان نیم عشر دولتی هزینه اجرایی پرداخت مینماید که بعداً این هزینه از شوهر اخذ خواهد گردید که در این راستا مالی اعم از وجه نقد یا مال منقول (ماشین – موبایل…..) و یا مال غیر منقول (ملک) توقیف میگردد البته به شرط اینکه جزء مستثنیات دین نباشد. فرم وصول مهریه از طریق اجرای ثبت  مسئول محترم دفترخانه ازدواج شماره ……………….. شهرستان …………………….. احتراماً؛ با توجه به عقدنامه تنظیمی در آن دفتر، اینجانب ………………….. در تاریخ ………………. با مهریهایی معادل ……………… به عقد دایم آقای ………………… در آمدهام. از آنجا که مهریه حق قانونی زن بوده و به عنوان دین بر ذمه زوجه قرار داشته و عندالمطالبه میباشد، نامبرده علیرغم درخواستهای مکرر از تأدیه مهریه قانونی اینجانب خودداری مینماید. لذا خواهشمند است به موجب این درخواست، ضمن صدور اجرائیه نسبت به وصول مهریه هرگونه اقدام لازم را مبذول فرمائید. امضاء زوجه