قاعده قبح عقاب بلابیان و مقایسه آن بااصل قانونى بودن مجازات

چکیده قاعده «قبح عقاب بلابیان‏» از قواعد مسلم نزد فقیهان و اصولیان به شمار مى‏رود. این قاعده با «اصل قانونى بودن مجازات‏» در حقوق معاصر قابل مقایسه است. در این نوشتار ضمن بیان مفاد قاعده قبح عقاب بلابیان، مستندات فقهى آن مورد بررسى قرارگرفته است، آن گاه مجارى این قاعده بیان شده و تا حدودى با اصل قانونى بودن مجازات مقایسه شده است. از نظر فقه اسلامى تشریع احکام و شیاع آن میان مسلمانان اماره قضایى بر آگاهى و علم افراد به شمار مى‏آید کما این که در زمان ما قانونگذار تصویب قانون و انتشار آن را، پس از گذشت مدتى مقرر، اماره قضایى بر علم و آگاهى قرار داده است و عذر جهل به قانون را نمى‏پذیرد. کلید واژه‏ها: 1- قاعده فقهى 2- قاعده اصولى‏3- قبح عقاب بلابیان 4- اصل قانونى بودن مجازات 5- اماره قضایى

اصول فقه حکومتی

اصول فقه که دانشی عالی برای فقه است، همواره در راستای پاسخ گویی به نیازها و پرسش های فقهی جدید تکامل یافته، و ابزارهای مورد نیاز فقه را برای پاسخ گویی به مسیائل نو فراهم ساخته است. فقه حکومتی نیز چه از زاویه استنباط احکام شرعی در حوزه مسائل حکومتی و چه از ناحیه صدور احکام حکومتی توسط حاکم اسلامی در شرایط زمانی و مکانی خاص با پرسش های جدید مواجه است.

وصیت عقد است یا ایقاع

بیشتر فقهاء عظام بدون اینکه وصیت را نخست به تملیکیه به و عهدیه تقسیم نمایند و دقیقا“ محل نزاع را در خصوص موضوع فوق مشخص سازند ، تحت عنوان مذکور به اختلاف نظر پرداخته اند و با وجود اینکه از ظواهر بعضی کلمات ، معمولا معلوم میشود که فقط نزاع در مورد وصیت تملیکی است نه عهدی ولی در عین حال این تفکیک را به صراحت عنوان نکرده اند . بعضی هم مطلب را بطور اعم مورد بحث قرار داده اند که اجمالا به نمونه ای از آن اشاره خواهد شد .

سوالات اصول فقه سال 1388

1- برابر مادۀ 277 قانون مدنی: «متعهد نمی‌تواند متعهد له را مجبور به قبول قسمتی از موضوع تعهد نماید ولی حاکم می‌تواند نظر به وضعیت مدیون مهلت عادله یا قرار اقساط بدهد.» عبارت «ولی حاکم می‌تواند .....» چه عنوانی دارد؟ 1) مخصص منفصل لفظی 2) مخصص متصّل استثنایی 3) مخصص منفصل شرطی 4) مخصص متصّل شرطی 2- مادۀ 1257 قانون مدنی که می‌گوید: «هر کس مدعی حقی باشد باید آن را اثبات کند.» ریشه در چه اصلی دارد؟ 1) استصحاب 2) اشتغال 3) صحت 4) عدم 3- مادۀ 377 قانون مدنی مقرر داشته :«هر یک از تابع و مشتری حق دارد از تسلیم مبیع یا ثمن خود داری کند تاطرف دیگر حاضر به تسلیم شود...» تسلیم هر یک از عوضین چه نوع واجبی است؟ 1) واجب مضیقّ 2) واجب مشروط 3) واجب عینی تعبّدی 4) واجب عینی توصلی

معرفی کتاب اصولی

مختصر التذکره بأصول الفقه

ابو عبدالله محمد بن محمد بن نعمان عکبری بغدادی معروف به شیخ مفید (م 413 هـ . ق) زندگی نامه: ترجمه مؤلّف در بخش کتب فقهی گذشت. معرفی اجمالی کتاب: این کتاب از نخستین کتابهایی است که به وسیله علمای شیعه در علم اصول فقه به رشته تحریر درآمده است و بهترین دلیل بر اصالت مباحث اصولی و قواعد آن بوده و ثابت می کند که آراء و نظریات اصولی تنها در این زمان مطرح نشده اند بلکه در طول قرنهای متمادی مورد بحث علما و فقهای شیعه بوده است.

الشرط

بسم الله الرحمن الرحیم اَلشرطُ جائزُ بینَ اَلمسلمین، الّا شرطاً اَحلَّ حَراماً اَو حرّمَ حلالاً شرط کردن میان مسلمانان جایز است، مگر شرطی که بخواهد حرامی را حلال کند و یا حلالی را حرام کند. تحریرالمجله، صفحات 75 و 76 – ماده 232 قانون مدنی.

ممنوعیت شکنجه در شریعت اسلام (فقه)

مقدمه ممنوعیت شکنجه یکی از مهمترین هنجارهای مقبول و به رسمیت شناخته شده در جامعه بین­الملل می­باشد که با پیدایش و شکل‌گیری نظام مدرن حقوق بشری در اسناد مدون مورد تأیید قرار گرفته و ابزارهایی جهت حمایت از افراد در مقابل این اقدام ضد بشری (شکنجه) تدارک دیده شده است. بررسی این مسأله که موضع شریعت اسلامی در قبال شکنجه چیست و رویکرد (به­طور خاص فقه شیعی) در قبال این موضوع چگونه تبیین می­گردد به عنوان یکی از مسائل مهم در عرصه بین­المللی و ملی محسوب می­شود که دارای آثار علمی و عملی فراوانی بوده و لذا باید به گونه­ای جدی مورد توجه قرار گرفته و ابعاد مختلف و مسائل گوناگون مرتبط با این موضوع نیز به طور دقیق مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. آنچه در این مختصر ارایه می­شود، صرفاً اشاره­ای کوتاه و گذرا به این مسأله از منظر فقهی است.

حقوق اقلیت های دینی از منظر فقه اسلامی

نویسنده: حسن پور 1. حقوق بین الملل اسلامی در بررسی مفهوم حقوق بین الملل اسلامی نخست باید دید آیا در اسلام تعریفی برای ملت، منطبق با مفاهیم شناخته شده امروزی، ارایه شده یا دسته بندی دیگری برای جامعه بشری در نظر گرفته شده است؟ سپس اینکه آیا در اسلام نظامی برای تنظیم روابط بین ملت‌ها پیش بینی شده و در چنین حالتی این نظام بر چه مبنا و معیارهایی استوار گردیده است؟ در اسلام مرزبندی جغرافیایی و سیاسی همانند آنچه امروز مورد استفاده دولت‌ها است وجود ندارد. اسلام برای خود حد و مرزی قایل نبوده و گستره حیات بشری را در بر می‌‌گیرد. از این رو می‌‌توان اسلام را دینی همگانی و جهان وطنی نامید. در اسلام سرزمین، نژاد، زبان، رنگ و ملیت معنایی ندارد و به تعبیری دیگر اسلام دین همه انسان‌ها است.

فرق میان حکم عقل و حکم عقلاء

یکی از مباحث مهم و کلیدی در حوزه فهم معارف و فقه اسلامی، درک درست دو مفهوم حکم عقل و عقلااست؛ زیرا به نظر بسیاری از مردم تفاوتی میان این دو حکم وجود ندارد و از نظر آنان عقل و عقلاء یعنی خرد و خردمندان یکی است؛ چرا که خرد بی خردمند معنایی ندارد، پس حکم خردمند نمی‌تواند چیزی جز حکم خرد باشد. هرچند که این مسئله تا اندازه ای درست است، ولی باید توجه داشت که درمقام خارج چنین چیزی تحقق می‌یابد، ولی در حوزه مفاهیم و تبیین عقلانی، تفاوت‌های ماهوی میان این دو مفهوم وجود دارد. آگاهی و شناخت تفاوت میان این مفهوم می‌تواند برای درک بسیاری از مسائل ابتلایی در جامعه بویژه جامعه علمی مفید باشد؛ چرا که بسیاری از دانشجویان و حتی فرهیختگان به سبب عدم توجه به فرق‌های موجود میان آنها در دام سفسطه و اشتباه می‌افتند.

ارتداد

«کَیْفَ یَهْدِی اللَّهُ قَوْماً کَفَرُوا بَعْدَ إیمانِهِمْ وَ شَهِدُوا أَنَّ الرَّسُولَ حَقٌّ وَ جاءَهُمُ الْبَیِّناتُ وَ اللَّهُ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الظَّالِمینَ،أُولئِکَ جَزاؤُهُمْ أَنَّ عَلَیْهِمْ لَعْنَةَ اللَّهِ وَ الْمَلائِکَةِ وَ النَّاسِ أَجْمَعینَ،خالِدینَ فیها لا یُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذابُ وَ لا هُمْ یُنْظَرُونَ،إِلاَّ الَّذینَ تابُوا مِنْ بَعْدِ ذلِکَ وَ أَصْلَحُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحیمٌ» «چگونه خداوند جمعیتی را هدایت می‌کند که پس از ایمان و گواهی به حقانیت رسول(ص) و آمدن نشانه‌های روشن برای آن‌ها، کافر شدند؟! و (بدانید که) خداوند جمعیت ستمکاران را هدایت نخواهد کرد. مجازات آن‌ها این است که لعنت (و طرد) خداوند و فرشتگان و مردم، همگی بر آن‌ها است. همواره در این لعن (و طرد و نفرین دور از رحمت) می‌مانند؛ مجازاتشان تخفیف نمی‌یابد و به آن‌ها مهلت داده نمی‌شود. مگر کسانی که پس از آن، توبه کنند و اصلاح نمایند (و در مقام جبران گناهان گذشته برآیند که توبه‌ی چنین کسانی پذیرفته خواهد شد) زیرا خداوند آمرزنده و بخشنده است».[1]

نگاهی به احکام شرعی و حدود عرفی ارتباط با نامحرم

دانستن احکام شرعی و حدود عرفی ارتباط با نامحرم از جمله مسایل پراهمیت در حوزه روابط اجتماعی است. بافت کاملا جوان دانشگاه ها و حضور گسترده دختران و پسران دانشجو که با اهدافی مشترک در یک مکان حضور می‌یابند آسیب پذیری محیط دانشگاه ها را از این حیث بالا می‌برد. متنی که پیش روی شماست نامه یک دانشجوی دختر به نشریه وزین پرسمان است که در آن پیرامون مشکلی در همین خصوص سخن گفته شده است. پاسخ نشریه پرسمان به پرسش این دانشجو، حاوی نکات ارزنده ای است که قطعا برای جوانان و دانشجویان آموزنده و مفید خواهد بود.

بررسی فقهی و حقوقی محاربه وافساد فی الارض

نویسنده: حسن پور قانونگذار در تعریف محارب می گوید هرکس برای ایجاد رعب وهراس وسلب آزادی وامنیت مردم دست به سلاح ببرد محارب ومفسد فی الارض می باشد واز این تعریف استفاده می شود که در صدق محاربه لازم است شخص محارب انگیزه ایجاد رعب وهراس عمومی را داشته باشد. فصل اول : تعاریف ماده 183: هرکس که برای ایجاد رعب وهراس وسلب آزادی وامنیت مردم دست به اسلحه ببرد محارب ومفسد فی الارض می باشد.

مطلق و مقید

جریان قاعده در مستحباتبحث این است که آیا قاعده حمل مطلق بر مقید را در مستحبات باید جاری کنیم یا خیر؟ همان دلیلی که مشهور در تکالیف الزامی اقامه می کنند و می گویند حمل مطلق بر مقید از باب جمع بین الدلیلین است، به عینه در مستحبات نیز جریان دارد. به عنوان مثال: در روایتی دارد یستحب زیارة الحسین علیه السلام و بعد در روایت دیگر آمده است که یستحب زیارة الحسین مع الطهارة أو الغسل ، جمع بین الدلیلین که دلیل حمل مطلق بر مقید است در اینجا هم جریان دارد؛ در حالی که مشهور در باب مستحبات و تکالیف غیر الزامی مطلق را بر مقید حمل نمی کنند. مرحوم آخوند در «کفایه»دو جواب برای این مطلب عنوان فرموده‌اند: جواب اول این است که چون در باب مستحبات غالباً افراد یک مستحب از نظر درجه محبوبیت بینشان اختلاف زیادی وجود دارد، بنابراین مانعی ندارد که اصل زیارت امام حسین مستحب باشد و یک مرتبه بالاترش با غسل باشد و یا یک مرتبه افضل از آن زیارت با پای پیاده باشد. منتهی ایشان یک فتأمل دارند که شاید اشاره به این معنا و اشکال داشته باشد که ممکن است در یک مرتبه واحده از مستحبی، استحبابش مقید به یک قیدی باشد؛ مثلاً در باب صوم در سفر ــ که قبلاً بحثش را بیان کردیم ــ مسأله این است که صوم در سفر مشروعیت ندارد، لکن در روایات آمده است که برای کسی که به مدینه می‌رود، مستحب است در مدینه روزه بگیرد

معناى لزوم در فقه و اصول فقه

لزوم, به معناى ثبوت, پیوسته ماندن و بودن با چیزى و جدا شدن از آن است. در اصطلاح فقه, به معناى عقد غیر درخور دگرگونى, عقد ثابت و عقدى است که هیچ یک از دو سوى دادوستد, حق بر هم زدن آن را نداشته باشد. این, طبیعت و ماهیت عقدهاى لازم است, مگر این که شارع قانونى را بنهد که جلوى لازم بودن عقدرا بگیرد, مانند: حق خیار در عقدهاى شرعى. به دیگر سخن, لزوم, یعنى, بر هم زدن عقد, از سوى یکى از دو سوى دادوستد, بدون اجازه آن سوى دیگر, روا نیست. این, بسان عقدهایى است که در عالم تکوین, نه شکسته مى شوند و نه دگرگونى مى پذیرند.  

تعریف عام و خاص

تعریف-در الفاظ قانون غالبا بکلماتی بر میخوریم که بر همه مصادیق خود بدون‏ قید و شرط و بلا استثناء منطبقند مثلا ماده 178 قانون مجازات عمومی.هر کس جسد مقتولی را با علم بقتل مخفی کند یا قبل از اینکه باشخاصی که قانونا مأمور کشف و تعقیب‏ جرائم هستند خبر دهد آنرا دفن کند از دو ماه تا یکسال محکوم بحبس تأدیبی خواهد شد لمهء مقتول در صدر ماده عام است و بنابراین هرگونه قتلی اعم از عمد-غیر عمد-قتل‏ حین منازعه و همچنین نسبت بقتلی که بوسیلهء ادویه و مشروبات یا بوسیلهء اسلحه‏های سرد و گرم صورت گرفته باشد صادق و بر آنها منطبق است.چنان لفظی که واجد چنین بسط و توسعه ‏ایست در فن اصول عام خوانده میشود...... 

درآمدی بر مبحث مجمل ومبین

گردآورنده حسن پور چکیده   مبحث مجمل ومبین ازجمله مباحث الفاظ است که درکتب اصولی کمترین پرداخت را به خود اختصاص می دهد بطوری که برخی نویسندگان کتب اصولی این مبحث را کم اهمیت نیز جلوه می دهند   دراین مقاله سعی شده است تعاریفی از مجمل ومبین ارائه شود ونظرات برخی محققین علم اصول نیزبیان شود آشنایی باریشه ها وضرورتهای اجمال در لفظ وفعل ودر طول زمانهای متمادی باعث بصیرت ومعرفت بیشتر مکلفین به احکام شرعی واجتماعی شده است وعدم توجه به فلسفه وضرورت این امر که در برخی موارد باتسامح فراوان وقابل توجهی همراه بوده است سبب بوجود آمدن برخی فرق و گروههای گمراه گردیده است   واژگان کلیدی  نص.ظاهر.مجمل.مبین (به فتحه مشدد ی) .مبین (به کسره مشدد ی).....  

آشنایی با اصل استصحاب

استصحاب ماضوی ( حکم به بقای متیقّنِ اسبق ، در زمان سابق ) استصحاب ماضوى از اقسام استصحاب بوده و در مقابل استصحاب حالى و استقبالى قرار دارد و آن استصحابى است که متیقن و مشکوک آن هر دو در زمان گذشته باشند; براى مثال, اگر زید در روز شنبه عادل بوده و سپس در روز یک شنبه در عدالت او شک شود, و بعد معلوم شود در روز دوشنبه, فاسق شده است در صورتى که در روز سه شنبه استصحاب عدالت او در روز یک شنبه صورت گیرد و حکم به بقاى عدالت وى در روز یک شنبه شود, به این, استصحاب ماضوى گفته مى شود. استصحاب امور تدریجی (استصحاب متصرمات) ( حکم به بقا در امور تدریجی الوجود ( زمان و زمانیات ) ) استصحاب امور تدریجى در برابر استصحاب امور مستمر قرار دارد و آن استصحابى است که مستصحب آن امرى باشد که اجزاى آن به تدریج موجود مى شوند و به بیان دیگر, مستصحب آن از امور غیر قار مى باشد; ....