تعریف و کارکرد های فقه مقارن

رییس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی،در نشست علمی «فقه مقارن؛ بایسته‌ها و ضرورت‌ها» که توسط معاونت پژوهشی مدرسه تخصصی فقه و اصول قم و با حضور پژوهشگران و طلاب غیر ایرانی در سالن اجتماعات این مدرسه برگزار شده بود، اظهار داشت:ارائه دیدگاه‌های عالمان مذاهب در فضایی مقایسه ای خواه همراه با طرح ادلّه هر یک و بررسی، نقد و ایجاد موازنه میان آن ها و خواه بدون آن، فقه مقارن خوانده می شود. وی گفت: بدین ترتیب فرارفتن از چارچوب یک مذهب و پرداختن به دیدگاه دیگر مذاهب، از ارکان اساسی فقه مقارن است. مبلغی افزود: در سال‌های اخیر دیدگاه حوزه علمیه قم درباره فقه مقارن تغییر یافته و بسیاری از مدارس علمیه، فقه مقارن را یکی از دروس خود قرار  داده اند. وی ادامه داد: خوشبختانه دامنه اهتمام به فقه مقارن تا سرحد تشکیل گروه‌هایی علمی با عنوان فقه مقارن در پاره ای از مدارس، گسترش یافته است.رییس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در ادامه اظهار داشت: ممکن است برخی فقه مقارن را شیوه ای راجح - و نه لازم و برخوردار از کارکردهای محوری - بدانند؛ اما حقیقت این است فقه مقارن از کارکردهایی جدی و گاه انحصاری برخوردار است. وی فقه مقارن را برای مواردی از استنباط‌ های شیعی ضروری توصیف کرد و افزود: فهم پاره ای از روایت های امامان (ع) در عرصه استنباط، بر شناخت دیدگاه های عالمانی از اهل سنت که معاصر با آنان بوده اند، متوقف می باشد. این از آن جهت است که اصحاب امامان (ع) بسیاری از پرسش هایی را که به درون حلقه های درسی امامان جهت گرفتن پاسخ از امامان (ع) منتقل می کردند، از خاستگاه مواجهه با فقه اهل سنت بود، به همین جهت روایات امامان(ع) به دیدگاه های اهل سنت نظر داشتند و در صدد نقد و تصحیح این دیدگاه ها بودند.   این استاد حوزه علمیه قم ادامه داد: بهره گیری متقابل طرفین از یکدیگر در زمینه هایی همچون: طرح شقوق و فروع فقهی، استظهار از آیه و یا روایت و ترسیم و تدوین نظام حقوقی اسلام  کارکردهای  فقه مقارن را تشکیل می دهد.رییس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی همچنین گفت: جهت نیل به معانی و مفاهیم نهفته در روایات امامان اهل بیت(ع) دو چیز لازم است؛ فقه مقارن ، ودیگری آشنایی با لحن و ادبیات امامان (ع). وی افزود: حدیث شناسی اهل بیت(ع) متوقف بر لحن شناسی و انس گیری با ادبیات خاص آنان است، ولی متأسفانه لحن شناسی - که به حق یکی از مقدمات اجتهاد است-  در حوزه‌های علمیه مورد غفلت قرار گرفته  است.این استاد حوزه علمیه قم خاطرنشان کرد: باید از گذر  انس گرفتن با روایات اهل بیت (ع) و مرور مکرر آن ها، ادبیات اهل بیت(ع) را بشناسیم و در فضای آن قرار بگیریم تا در استنباط از این روایات به اشتباه دچار نگردیم.وی ضمن تأکید بر این که یکی از بایسته های فقه مقارن، عاری شدن از تعصب است، خاطرنشان کرد: در فضای فقه مقارن، مطمئناً عمق و اصالت های فقه اهل بیت (ع) بیشتر بروز خواهد یافت.