نامزدی ازدیدگاه اسلام

نامزدی از منظر اسلام: از منظر فقه شیعه تاسیسی نامزدی،جایگاه شرعی ندارد.در حقوق اسلام همیشه تصور شده که بین دو نفر زن و مرد یا رابطه زوجیت برقرار است و یا خیر.اگر این رابطه موجود باشد ،این دو نسبت به یکدیگر زوج و زوجه شرعی محسوب می گردند و تمامی آثار ازدواج از جمله بهره وری جنسی نیز به طور مشروع از یکدیگر ممکن میشود و اگر صیغه عقد شرعی به طور صحیح بین دو نفر ادا نشود ،این دو نسبت به همدیگر بیگانه محض بوده و هیچ اثری از آثار ازدواج بین آنها پدید نمی آید و هر گونه رابطه جنسی قبل از اجرای صیغه نکاح غیر مشروع است. با این حساب،اسلام بر خلاف مسیحیت با وجود هر گونه برزخی بین عدم ازدواج و ازدواج یا بین ازدواج و طلاق مخالف است. چراکه در حقوق مسیحیت بین مرحله قبل از ازدواج و ازدواج،برزخی تحت عنوان نامزدی وجود دارد و از آن طرف بین ازدواج و طلاق نیز برزخی به نام تفریق جسمانی فاصله می اندازد. اما در اسلام با هرگونه وضعیت بینابین که تکلیف رابطه زناشویی را مورد تردید قرار دهد و حقوق و تکالیف را مشخصاً بار ننماید مخالفت شده است، با این وجود در حقوق ایران در ماده 1035 قانون مدنی مبحث نامزدی با تعبیر وعده ازدواج از مواد 1302و1279 قانون مدنی آلمان و مواد 90تا 94 قانون مدنی سویس پذیرفته شده است. مطابق ماده مذکور وعده ازدواج (نامزدی)ایجاد علقه زوجیت نمی کند اگرچه تمام یا قسمتی از مهریه که بین طرفین برای موقع ازدواج مقرر گردیده پرداخت شده باشد. بنابر این می توان گفت نامزدی نوعی عقد جایز و مقدمه ازدواج است که هیچ یک از آثار نکاح بر آن بار نمی شود. و نامزدها باید روابط خودشان را با محدودیت های شرعی تنظیم کنند و باید بدانند که هنوز زن و شوهر نیستند و روابط نزدیک آنان به ویژه روابط جنسی نامشروع و فرزند ناشی از آن نیز نامشروع است اگرچه در آینده ازدواج کرده و بطور رسمی نکاح خود را ثبت نمایند.[ چنانکه گذشت نامزدی روابط نامزدها را مباح نمی کند بلکه آنان نیز مانند زن و مرد بیگانه اندو نمی توانندروابط نزدیک داشته باشند ولی از آنجا که این دوره برای شناسایی بیشتر طرفین و فراهم کردن پاره ای از مقدمات ونیازهای زندگی مشترک آینده است ،آمد و رفت به منزل یکدیگر،رفتن به خرید و گردش و خلوت نامزدها در پاره ای از موارد مرسوم شده است و بسیاری از خانواد ها در این باره سخت نمی گیرند و روابط نامزدها را به تصور فقدان مانع شرعی آزاد می گذارند که این آزادی در پاره ای از موارد زمینه روابط نامشروع نامزدها را فراهم می کند. اطلاعات ناقص و نادرست و شور و احساسات جوانی گاه آنان را به ارتکاب گناه و ایجادگرفتاری می کشاند و سبب بروز اختلافات خانوادگی می گردد که اغلب به پشیمانی و انصراف از نکاح نیز منجر می گردد.در همین جا باید متذکر شویم که آنچه به غلط و عرفاً در جامعه مصطلح شده((صیغه محرمیت))یا حتی((صیغه خواهری و برادری)) به عنوان یک عمل مستقل از نکاح و دارای منشاء و آثار حقوقی،موید شرعی ندارد. یعنی تنها آنچه می تواندموجب شود که دونفر که اساساً نامحرمند بتوانند بدون تحفظ شرعی با هم ارتباط داشته باشند،انعقاد عقد شرعی ازدواج دایم یا موقت است نه چیز دیگر! از چه کسی می توان تقاضای نامزدی نمود: سوال دیگری که در این رابطه مطرح میگردد اینکه در انتخاب نامزد برای ازدواج چه شرایطی وجود دارد و به عبارت دیگر از چه زنی می توان خواستگاری کرد؟ در پاسخ به این پرسش باید گفت:در کتب فقهی شرایط گوناگونی برای خواستگاری ذکر شده است ولی مهمترین شرط مشروع بودن ازدواج با زنی است که از او خواستگاری می شود. بنابراین خواستگاری هنگامی صحیح است که:اولاً ازدواج با آن زن حرام نباشد زیرا در صورتی که ازدواج با زنی حرام باشد خواستگاری از او نیز حرام و ممنوع است خواه این حرمت دایم باشد مانند حرمت ازدواج با عمه و خاله یا حرمت موقت مانند حرمت ازدواج با خواهر زن پیش از آنکه نکاح با خواهر قبلی منحل شده باشد. ثانیاً موضوع خواستگاری دیگری نباشد. به بیان بهتر خواستگاری از زنی که دیگری از او خواستگاری کرده است ممنوع است. مگر اینکه خواستگار قبلی از او صرف نظر کند یا اذن در خواستگاری دهد. زیرا به گفته پیامبر (ص) این کار ورود در معامله دیگری است و ورود در آن پیش از برهم زدن نامزدی نهی شده است و نهی ظهور در حرمت دارد این امر به صراحت در ماده 1034 قانون مدنی نیز بیان گردیده،مطابق این ماده هر زنی را که خالی از موانع نکاح باشد می توان خواستگاری کرد. و این موانع در مواد 1045 تا1059 قانون مذکور آمده است، که بیان و بررسی همه آنها از حوصله این نوشتار خارج می باشد . پس به طور خلاصه می توان گفت با توجه به اینکه خواستگاری و نامزدی مقدمه ازدواج است. علاوه بر اینکه طرفین این تعهد باید اهلیت قانونی این عمل را دارا باشند باید شرایط ضروری عقد نکاح را نیز رعایت نمایند. آیا نامزدی به معنی ازدواج حتمی طرفین است؟ یکی از سوالاتی که ممکن است در ذهن نامزدها وجود داشته باشد این است که آیا نامزدی به معنی ازدواج قطعی بین طرفین است و به صرف نامزد شدن، آنها متعهد به ازدواج با یکدیگر می باشند؟ در پاسخ باید گفت تا زمانی که صیغه نکاح بین دو طرف خوانده نشده باشد امکان برهم زدن نامزدی توسط هر یک از نامزدها وجود داشته و نامزد دیگر نمی تواند او را مجبور به ادامه نامزدی و یا عقد نکاح نماید حتی اگر تمام یا قسمتی از مهریه تعیین شده نیز پرداخت شده باشد زیرا همانطور که بیان شد مقنن به لحاظ اهمیت و جایگاه ویژه امر ازدواج و ضروت شناسایی طرفین از خصوصیات یکدیگر اجازه داده تا دختر و پسر قبل از اجرای صیغه نکاح مدتی را در این دوران گذرانده و بتوانند تا قبل از وقوع عقد از تصمیم خود عدول کرده و وعده ازدواج را برهم زنند. ماده 1035 قانون مدنی در این زمینه بیان می دارد:((وعده ازدواج ایجاد علقه زوجیت نمی کند اگرچه تمام یا قسمتی از مهریه که بین طرفین برای موقع ازدواج مقرر گردیده پرداخت شده باشد بنا بر این هریک از زن و مرد مادام که عقد نکاح جاری نشده می تواند از وصلت امتناع کند و طرف دیگر نمی تواند به هیچ وجه او را مجبور به ازدواج کرده و یا از جهت صرف امتناع از وصلت مطالبه خسارت نماید)) هدایا ی دوران نامزدی: یکی از خاطر انگیزترین لحظات دوران نامزدی زمانی است که یکی از طرفین به دیگری هدایایی می دهد .اما سوال آنجاست که در صورت بر هم خوردن نامزدی امکان استرداد این هدایا باوجود اینکه هر یک از طرفین میتواند نامزدی را در هر زمان بر هم زند وجود دارد ؟ در پاسخ باید گفت: هر گاه طرفی که پیمان نامزدی را بر هم زده است از این حق سوء استفاده کند و علت موجهی برای کار خود نداشته باشد،باید خسارات ناشی از تقصیر خود(سوء استفاده از حق) را جبران سازد .بر طبق اصل 40 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران: ((هیچ کس نمی تواند اعمال حق خویش را وسیله اضرار به غیر یا تجاوز به منافع عمومی قراردهد)) پس اباحه برهم زدن نامزدی،به عنوان قاعده عمومی، منافاتی با تقصیر فسخ کننده در مورد سوء استفاده از این حق ندارد.به بیان دیگر مبنای الزام نامزد به جبران خسارت،سوء استفاده از حقی است که قانونگذار نسبت به برهم زدن نامزدی به او داده است . اما در مورد هدایا باید قایل به تفکیک شد . برخی ازآنها جزء هدایای مصرف شدنی هستند. ،مانند : دسته های گل و شیرینی و عطر و صابون و لوازم آرایشی ،که امکان استرداد آنها در صورت از بین رفتن وجود ندارد، زیرا این نوع از هدایا به طور معمول با استعمال از بین می رود و هدف از دادن آنها نیز به وجود آوردن محبت در طرف دیگر است. به تعبیر دیگر این گونه از هدایا پیش از اینکه دارای ارزش مادی باشند از جنبه اخلاقی و معنوی دارای اهمیت می باشند .اما دسته دوم از هدایا آنهایی هستند که عادتا نگهداری می گردند ،مانند حلقه نامزدی ،ساعت، جواهرات ولباس های گران قیمت، که در صورت برهم خوردن نامزدی در صورتی که موجود باشد، عین آن و در صورت تلف قیمت آنها قابل مطالبه است. مگر اینکه هدیه مورد نظر بدون تقصیر گیرنده آن تلف شده باشد مثل اینکه حلقه نامزدی بدون تقصیر او در یک مهمانی مفقود شده باشد که در این صورت امکان مطالبه قیمت آن نیز وجود ندارد.ماده1037 قانون مدنی در این رابطه مقرر می دارد: ((هریک از نامزدها می توانند در صورت برهم خوردن وصلت منظور هدایایی را که به طرف دیگر یا ابوین او برای وصلت منظور داده است مطالبه کند.اگر عین هدایا موجود نباشد مستحق قیمت هدایایی خواهد بود که عادتا نگاه داشته می شود مگر اینکه این هدایا بدون تقصیر طرف دیگر تلف شده باشد.)) نامه ها ی دوران نامزدی: در مدت نامزدی معمولا طرفین نامه هایی را برای یکدیگر ارسال می نمایند که بدون تردید از باب تلف آنها نمی توان خساراتی خواست ،زیرا عرف و اخلاق هیچ کس را ملزم به نگهداری نامه هایی که برای او می رسد نمی کند. ولی در فرضی که نامه ها باقی مانده است،آیا نامزدی که آن را فرستاده است حق دارد نامه های خود را در زمره سایر هدایا مطالبه کند،یا باید گفت،چون گیرنده نامه مالک آن است هچ حادثه ای او را ناگذیر به پس فرستادن آنها نمی سازد؟ رویه قضایی نیز هنوز در این باره تصمیمی نگرفته است، ولی به نظر می رسد نامه ها نیز در زمره سایر هدایا قابل پس گرفتن باشد.زیرا نوشتن این نامه ها نیز مانند هدایا، بر مبنای وقوع ازدواج در آینده صورت میگیرد. پیامها به عنوان همسر آینده و شریک در زندگی فرستاده می شود و بر هم خوردن نامزدی اساس این رابطه را متزلزل می سازد. و باقی ماندن چنین نوشته هایی اگر مورد سوء استفاده قرار نگیرد ،گاه به طور اتفاقی سبب مشاجره ها و سوء تفاهم هایی ناگوار می شود و به همین جهت اخلاق نیز نگهداری این صندوق های اسرار را روا نمی بیند استرداد هدایا با فوت نامزد: نامزدی با مرگ هر یک از نامزدها پایان می پذیرد .همچنانکه ازدواج با مرگ زن یا شوهر منحل میشود با این تفاوت که زن و شوهر از هم ارث میبرند ولی نامزدها ازهمدیگر ارث نخواهند برد.با این وجود وارثان متوفی می توانند صرفا برای استرداد عین هدایایی که متوفی برای وصلت منظور داده است رجوع کنند و نامزده زنده نیز می تواند علیه وارثان نامزد فوت شده اقامه دعوی نموده و عین هدیه ای را که موجود است پس بگیرد.