والدین در قبال کودکان و فرزندان خود وظایف و مسئولیت هایی دارندکه رعایت آنها ضروری است.امام سجاد (ع ) فرمودند :"حق فرزندت به تو آن است که بدانی،وجود او بخشی از توست و نیک و بدی های او در این دنیا وابسته به توست. باید بدانی که تو در مقام سرپرستی او مسئول هستی"
حضرت پیامبر اکرم (ص) پدر را تنها، مسئول سلامت جسم و روان فرزند ندانسته، بلکه او را موظف ساخته که در رشد معنوی وی بکوشد. ایشان می فرمایند:"
موظفی فرزند را به آداب و اخلاق پسندیده پرورش دهی، به رفتار خود در تربیت فرزندت توجه کنی..." حضرت امیرالمومنین علی (ع) به فرزندش امام مجتبی (ع) می فرمایند:" قلب نوجوان مانند زمین خالی از بذر و گیاه است، هر تخمی که در آن کاشته شود، قبول کرده و پرورش می دهد."
رعایت عدالت، راستگویی و پرهیز از دروغ از جمله اعمالی است که باید به اجرا درآید. این مسئولیت اختصاص به زمان حیات کودک ندارد بلکه متوجه پیش از تولد فرزند و حتی پیش از ازدواج والدین است.
· وظایف و مسئولیت های پدر و مادر قبل از ازدواج
اولین وظیفه زن و مرد برای تولد یک فرزند رعایت حق آن فرزند در داشتن پدر و مادر شایسته است که در نخستین گام با ازدواج قانونی و شرعی صورت گیرد. تولد خارج از این دایره و قانون، اولین ظلم و تعدی به حقوق کودک است که اسلام از آن نهی نموده است. حق دیگر کودک، برخورداری از سلامت جسم و روان است که بخشی از سلامت جسمی و روانی کودک تابع پدر و مادر است که از طریق وراثت به فرزند منتقل می شود. اسلام توصیه می کند به هنگام ازدواج هریک از زوجین در صفات، خصایص روحی و جسمی طرف مقابل دقت کنند تا محصول زندگی مشترک فرزندی سالم باشد.
پیامبر اکرم (ص) فرمودند:" تخیروا لنطفکم فان العرق دساس" جایگاه مناسبی برای نطفه (کودک) خود برگزینید زیرا ریشه ها (ژنها) سرایت کننده اند." و همچنین ایشان ازدواج با زن زیبایی که در محیط خانوادگی پست و آلوده پرورش یافته است را منع نموده اند. ونیز ایشان مرد شرابخور را شایسته ازدواج نمی دانند.
ازدواج با فرد بد اخلاق هم ممکن است سلامت روانی و جسمانی فرزندان را به خطر می اندازد.
· وظایف والدین قبل از تولد فرزند:
سهم مادر در تکوین و رشد جنین و نیر در انتقال صفات ارثی بیشتر از پدر است زیرا نقش وراثتی پدر بعد از انتقال نطفه پایان می یابد ولی نقش مادر تا 9 ماه دوران زندگی جنین و پس از آن تا 2 سال ادامه می یابد و کودک در این فاصله از راه خون و شیر با مادر در ارتباط است. و عوامل مادی مثل بیماری ها تغذیه و .. و عوامل روانی مادر مثل اظطرابها ناراحتی ها و ... در پرورش جنین موثر است
شرع مقدس اسلام به حمل هم شخصیت اجتماعی عطا نموده ( سقط جنین را مستوجب دیه و کفاره می داند)و حفظ سلامت جسمانی و معنوی آن را مورد توجه قرار داد.
· وظایف والدین بعد از تولد کودک
با تولد وظایف والدین و مسئولیتشان سنگین تر و در عین حال لذت بخش تر می شود مهمترین مساله در این زمان نگهداری و تربیت نوزاد است تا اینکه به سن رشد برسد. در حقوق و فقه اسلامی به نگهداری و تربیت فرزند " حضانت" گفته می شود.
برگرفته از :حقوق خانواده:آیت الله موسوی بجنوردی