بررسی مسئله خودکشی در فقه وحقوق ایران

هر ساله بیش از یک میلیون انسان خودکشی می کنند. سازمان بهداشت جهانی تخمین می‌زند که خودکشی سیزدهمین عامل مرگ و میر در جهان است بسیاری از مردم در دوره‌ای از زندگی خود به مرگ فکر کرده‌اند، ولی تعداد بسیار کمی از آنها واقعا به خودکشی عمل می‌کنند. بحران خودکشی تجربه‌ای مغشوش کننده ، دردناک و سخت است. برای بیرون آمدن از بحران خودکشی ، تعیین عوامل ایجاد کننده بحران ، فهم احساسات شخص خودکشی کننده و مواجهه با افکار خودکشی‌گرا ، مسائل بسیار مهم و اساسی هستند.خودکشی مسئله ای است که بیشتر توسط افراد ناامید از زندگی انجام می شودکسانی که خود را در جامعه یک عنصر نامطلوب می پندارند و وبیشتر این افراد به دلیل تنهایی بیش از حد دچار بیماریهای روانی شده شده واقدام به خودکشی مینمایندو مرگ را برای خود بهتر از زندگی با عذاب میدانند یک بحران خودکشی معمولا توسط یک تجربه آسیب زا و یا مجموعه‌ای از تجارب که احساس ارزشمندی شخص را پایمال می‌کنند، ایجاد می‌شود. این تجارب شامل یک فقدان اساسی ، ناکامی در نیل به اهداف شخصی و یا مشکلات شخصی دراز مدت می‌باشند. زمانی که نظام مقابله‌ای شخص قادر به رویارویی با تجارب منفی زندگی نباشد، افسردگی و یأس ناشی از آن می‌تواند شخص را به افکار خودکشی ، آسیب‌پذیر نماید. عموما شخص در معرض خودکشی ، به دلیل احساس بیگانگی از تعاملات اجتماعی کناره‌گیری می‌کند. او در پس انبوه جمعیت احساس انزوا و تنهایی می‌نماید. نیروی لازم برای عملکردهای روزانه کاهش می‌یابد. احساس خستگی و نوسانات خلقی ایجاد می‌شوند. خواب، خوراک و عادات مراقبت از خود از نظم معمول خارج می‌گردند. شخص ممکن است بدلیل سخت و غیر قابل تحمل بودن الزامات زندگی از خوردن خودداری کند، در خواب مشکل داشته باشد، کلاس درس یا کار خود را فراموش کند و از آرایش ظاهری خود غفلت نماید. عواطف خشم ، آسیب و غمگینی احساس ناامیدی و درماندگی فرد را در بر می‌گیرد. اصولا خودکشی را میتوان بیشتر نتیجه یک اختلال روانی در فرد دانست که به نظر من به موقعیت اجتماعی فرد هیچ تاثیری ندارد به گونه ای که حتی در بعضی موارد افراد تحصیل کرده وثروتمند هم اقدام به خود کشی مینمایند چون به غیرازاین کار راه دیگری برای خود نمی بینند البته نیتوان خودکشی راه حل خوبی برای حل مشکلات دانست به نظر من خود کشی راهی برای فرار از مشکلات است . این موضوع را از چهار جنبه میتوان بررسی کرد : 1- خودکشی از نظر پزشکی قانونی 2- خودکشی از نظر حقوقی وفقهی 3- خودکشی از نظرادیان مختلف 4- خود کشی در حقوق جزای تطبیقی بررسی خودکشی از دیدگاه فقه جزایی و حقوق کیفری از لحاظ حقوق کیفری، بحث راجع به خودکشی، در حاشیه بررسی‌های قتل‌ها به میان می‌آید. از‌این حیث، خودکشی یا انتحار، قتلی است که مرتکب جرم(قاتل) مفعول جرم(مقتول) نیز می‌باشد. به عبارت دیگر، هرگاه مجنی‌علیه یا بزه دیده قتل، خود قاتل باشد، خودکشی تحقق می‌یابد. مقامات ذی صلاح معتقدند که بعد از مرگ ناشی از تصادفات رانندگی، خودکشی دومین عامل مرگ و میر جوانان است. خودکشی از دیدگاه شرع اسلام قوانین کیفری دارای احکام خاصی می‌باشد.‌این نوشتار به بررسی فقهی خودکشی از منظر کتاب، سنت و اجماع می‌پردازد و ضمانت اجرای ممنوعیت‌این عمل را در نظام حقوقی‌ایران و اسلام به بحث می‌گذارد. میدانیم که از نظر اصل قانونی بودن جرایم ومجازاتها خودکشی جرم نیست وبه تبع آن معاونت در خودکشی هم جرم محسوب نمی شود. خودکشی از دیدگاه شرع اسلام قوانین کیفری دارای احکام خاصی می‌باشد.‌این نوشتار به بررسی فقهی خودکشی از منظر کتاب، سنت و اجماع می‌پردازد و ضمانت اجرای ممنوعیت‌این عمل را در نظام حقوقی‌ایران و اسلام به بحث می‌گذارد. حیات، ودیعه و امانت الهی بوده و نقطه عزیمت اعتلاء و کمال آدمی‌است. خیانت در‌این امانت، از نظر عقل، مذهب و اخلاق، غیرقابل بخشش می‌باشد. خودکشی، اهانت به خداوند متعال است و اسلام آن را گناهی نابخشودنی اعلام نموده است. «اجماع مدرکی» می‌نامند، نمی‌توان دلیلی مستقل از ادله دیگر استنباط احکام دانست؛ زیرا فرض بر‌این است که مستند حکم مسأله، کتاب یا سنت است.(محمدی، پیشین، ص 191) اجماعی بین فقها در مورد حرمت خودکشی، از نوع «اجماع مدرکی» است؛ زیرا اصل حکم حرمت انتحار در کتاب وسنت اثبات شده است. با‌این حال، ذکر بعضی اقوال علمای شیعه در مورد خودکشی لازم به نظر می‌رسد. ملا محمد باقر مجلسی (متوفق1111 ه ق) می‌نویسد: «کسی که با حربه یا سم یا اعتصاب غذا یا نخوردن دارویی که می‌داند برای او مفید است، جان بدهد، خودکشی کرده است». (زمانی1384، صص29 و30 به نقل از محقق قمی‌). شیخ محمد حسن نجفی اصفهانی ملقب به «صاحب جواهر» (متوفی 1266 ه ق) می‌نویس: خودکشی برای رهایی از رنج وفشار شدید ناشی از تشنگی وگرسنگی که ممکن است به مرگ انجامد، جایز نیست.» (نجفی، بی تا، ج 1، ص 51) از دیدگاه فقهی، «ضرر» شامل «مال» و«نفس» می‌شود. به‌این ترتیب، از آنجا که خودکشی نوعی ضرر است، اسلام نیز انجام آن را هرگز مجاز نمی‌شمارد. مضاف براین که بر اساس قاعده فقهی «کلما اضر بالبدن فهو حرام»، هر چیزی که به بدن ضرر برساند، حرام است، خودکشی نیزکامل‌ترین نوع ضرررساندن به بدن بوده واز‌این نظر، قطعاً حرام می‌باشد. اخیراً مطابق قانون مجازات جرایم رایانه‌ای، معاونت در خودکشی به وسیله سیستم‌های رایانه‌ای ومخابراتی، جرم شناخته شده است. طبق ماده 16 قانون مذکور وبند «ج» آن،«هرکس از طریق سیستم رایانه‌ای یا مخابراتی به منظور ارتکاب جرایم وانحرافات جنسی یا سایر جرایم یا خودکشی یا استعمال مواد روان گران، اشخاص زیر هجده سال تمام را آموزش داده، یا تبلیغ یا تحریک یا تهدید یا یا تشویق یا دعوت نموده یا فریب دهد، یا طریق ارتکاب یا استعمال آنها را تسهیل نماید، یا آموزش دهد، به حبس از نود و یک روز تا یک سال یا جزای نقدی از دو میلیون وپانصد هزار تا ده میلیون ریال یا به هر دو مجازات محکوم خواهد شد. » ماده 836 قانون مدنی‌ایران، وصیت فرد خودکشی کننده مقرر را معتبر ندانسته و «هرگاه کسی به قصد خودکشی خود را مجروح یا مسموم کند یا اعمال دیگر از‌این قبیل که موجب هلاکت است، مرتکب گردد وپس از آن وصیت نماید، وصیت در صورت هلاکت باطل است و هرگاه اتفاقاً منتهی به فوت نشد، وصیت نافذ خواهد بود»