پرداخت صدقه برای حضرت مهدی (ع)
از جمله وظایف منتظران حضرت مهدی (عج) ، صدقه دادن به نیت سلامتی و تندرستی وجود مبارک امام (ع) است. در این جا یک سوال مطرح است و آن این که وجود، سلامتی و بقای حضرت با عنایت خداوند متعال صورت می گیرد و وجود مبارکش که در سالیان طولانی از سوی پروردگار محافظت شده است ، چه نیازی به صدقه دارد؟
در پاسخ باید گفت صدقه برای حضرت مهدی (ع) به دو شکل متصور است:
- صدقه از جانب امام (ع): یعنی انسان به نیابت از آن حضرت صدقه دهد تا برای ایشان ثواب و اجر حاصل گردد، همان طور که می توان به نیابت آن حضرت حج انجام داد. در این موارد اشکالی وجود ندارد زیرا سخن از درخواست سلامتی برای حضرت مطرح نیست.
صدقه برای سلامتی حضرت: آیا امام نیازی به صدقه دارد؟ در پاسخ می توان گفت که صدقه برای سلامتی آن حضرت ، می تواند برای حفاظت در برابر بیماری ها باشد نه به دلیل حفظ از مرگ. ایشان نیز مانند سایر ائمه معصومین ممکن است در معرض برخی آفات قرار گرفته و بیمار شود.
به طور مثال در زندگانی امام صادق (ع) چنین آمده که بر حضرت تبی عارض گشت، حضرت چندین بار «یا فاطمه» گفتند، (1) . در جای دیگر آمده که امام صادق(ع) در شب بیست و سوم ماه رمضان مریض بودند دستور دادند با همان حال بیماری، ایشان را به مسجد ببرند، ظاهراً به خاطر اهمیت احیاء شب بیست و سوم رمضان. (2)
در حقیقت در زندگی ائمه اطهار (ع) مشاهده می‌شود که امامان بزرگوار مریض می‌شدند و در بعضی موارد دستور ذبح گوسفند ، قربانی و اطعام می‌دادند. وجود مقدس امام زمان (ع) هم یکی از ائمه معصوم است و از آن قاعده مستثنی نیست. نکته‌ای که هست اینکه ائمه (ع) در معرض آسیب‌های دیگر بوده‌اند و در جنگ با دشمنان ممکن بود دچار جراحت شده و یا به شهادت برسند، لیکن اراده خداوند سبحان بر این قرار گرفته که وجود مقدس حضرت ولی‌عصر(ع) حفظ شود تا زمان ظهور برسد و چشم منتظران روشن گردد.
روایات :
روایاتی در خصوص نیابت از حج و پرداخت صدقه وجود دارد که به برخی از آن ها اشاره می کنیم:
امام صادق(ع) می‌فرماید: «صدقه در شب، خشم و غصب خداوند را خاموش، گناه بزرگ را محو، و حساب روز قیامت را آسان می‌کند و صدقه در روز، موجب برکت در مال و زیادی عمر می‌شود» (3)
علی بن ابی حمزه می‌گوید: به حضرت موسی بن جعفر(ع) عرض کردم: آیا از طرف زندگان و مردگان از خویشان و دوستان، حج به جا آورم و نماز بخوانم و صدقه بدهم؟ حضرت فرمود: بله، از سوی آنها صدقه بده، و نماز بگزار و به خاطر صله و پیوندت با او پاداش دیگری [نیز] برایت خواهد بود. (4)
مرحوم حاج شیخ عباس قمی در کتاب منتهی الآمال به وظایف بندگان در زمان غیبت پرداخته و از جمله آن وظایف، صدقه برای حفظ وجود مقدس آن حضرت و نیز حج به نیابت آن حضرت اشاره کرده و نوشته است: این عمل (حج نیابتی) انجام می‌گرفته و مورد تقدیر حضرتش واقع شده است.
سید علی بن طاووس به فرزندش چنین سفارش کرده است: « پس در پیروزی و وفاداری و تعلّق خاطر و دلبستگی نسبت به آن حضرت(ع) به گونه‌ای باش که خداوند و رسول او(ص) و پدران آن حضرت و خود او از تو می‌خواهند و (هنگامی که نماز حاجت به جای می‌آوری) حوائج آن بزرگوار را بر خواسته‌های خود مقدم بدار و صدقه دادن از سوی آن جناب را پیش از صدقه دادن از سوی خودت و عزیزانت قرار ده و دعا برای آن حضرت را مقدم بدار که سبب می‌شود به سوی تو توجه کند و به تو احسان نماید. (5)
امام صادق(ع) نیز می‌فرماید: چه چیز باز می‌دارد شما را که نسبت به والدین خود در حال زنده بودن و پس از مرگشان نیکی نماید، از سوی آنان نماز بگزارد، از طرف ایشان صدقه بدهد، حج بجای آورد و روزه بگیرد، پس آنچه انجام داده برای آنان خواهد بود و مثل آن ثواب برای او است. پس خداوند عزّوجل به خاطر نیکی و صله‌اش، خیر بسیاری برای او خواهد افزود. (6)
از مجموع روایات روشن می‌شود که صدقه دادن ، نماز خواندن ، حج به جا آوردن و انجام امور خیر به نیابت از زندگان و مردگان جایز، بلکه مستحب بوده و از آنجا که امام (ع) نسبت به شیعیانشان اولی به نفس خودشان است و باید در تمام امور آن حضرت را مقدم بر خودشان بدارند، پس به جاست که در صدقه دادن هم مانند دعا کردن، آن حضرت را بر خود مقدم نمایند.
ضمناً تفاوت نمی‌کند که بدون نیابت، این صدقه را برای سلامتی آن وجود مقدس و به خاطر ثوابش به ایشان هدیه کند یا به نیابت از آن بزرگوار، چه این که در سیره و روش علمای دین و توصیه آنها، هر دو وجه وجود داشته است.
منابع:
1. ، شیخ عباس قمی، بیت الاحزان
2. مفاتیح الجنان، اعمال وارده در شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان
3. ینابیع الحکمه، ج 3، ص 459
4. وسایل الشیعه، ج 5، ص 367، ح 9
5. علی بن طاووس ،کشف المحجه، صص 152 ـ 151
6. اصول کافی، ج 2، ص 159
- ۹۱/۰۶/۱۵