شروط ضمن عقد در قانون فعلی خانواده

در عقد ازدواج مانند قراردادهای دیگر دو طرف که همان زوج ها هستند، می توانند انجام برخی تعهدات را در مقابل یکدیگر عهده دار شوند که به این تعهدات شرایط ضمن عقد می گویند، مانند این که ممکن است در عقد ازدواج شرط شود که زن یا شوهر دارای وصف خاصی باشد یا زوج به زوجه وکالت بدهد که از طرف او امری را انجام دهد. شبکه ایران_ این روزها صجبت از جزئیات طرح حمایت از خانواده و حواشی آن در مجلس شورای اسلامی هستیم. طرجی که موافقان و محالفانی داشته و هر کدام برای نظر خود دلایلی دارند. در این نگاره سعی داریم مروری بر شرایط 12 گانه ضمن عقد که در قانون فعلی مطرح می باشد بپردازیم. شروطی که برخی از آنها ممکن است با تصویب قانون جدید دستخوش تغییرات شود. به ادامه مطلب بروید....  نمونه بارز شرایط ضمن عقد که می‌توان آن را شاهکار شهید دکتر بهشتی دانست، شروط 12گانه ای است که در اوراق سند ازدواج پیش بینی شده است و بیشتر زوج ها آن را امضا می کنند و براساس آن ضمن عقد ازدواج، زوج به زوجه وکالت بلاعزل یا حق توکیل به دیگری می دهد که در موارد مشروحه شرایط 12گانه، زوجه با رجوع به دادگاه و اخذ مجوز از آن، بعد از انتخاب نوع طلاق (قابل بازگشت یا غیر قابل بازگشت)، خود را مطلقه کند. این12شرط در آخرین صفحات قباله های ازدواج چاپ شده است و اکثر زوجین به علت شیرینی لحظات ازدواج بدون اینکه درست آنها را بخوانند و بفهمند پس از خواندن خطبه عقد،مثل برخی روسا این بندها را پشت سر هم امضاء می کنند. البته بخشی از این نا آگاهی نیز به عدم اطلاع رسانی صحیح دفاتر ازدواج باز می گردد.سردفتر ازدواج وظیفه دارد که شرایط مندرج در قباله را مورد به مورد به دو طرف تفهیم کند چرا که شرطی معتبر است که مورد توافق زن و مرد قرار گیرد و به امضای هر دوی آنها رسیده باشد.دانستن صحیح و کامل این شرایط پاسخگوی بسیاری از سوالات و ابهامات زوجین می باشد. آیا محاکم به این شرایط توجه می کنند؟آیا این شرایط قابل اعمال است؟ ضمانت اجرای آن چیست؟ آیا زوج خقیقتا مصداق این شرایط است؟ و ... . اینها اولین پرسشهایی است که زوجین پس از مطالعه قباله ازدواج با آن برخورد می کنند. ماده 1119طبق این ماده طرفین عقد از ازدواج مى‏توانند هر شرطى که مخالف با مقتضاى عقد مزبور نباشد در ضمن عقد ازدواج یا عقد لازم دیگر بنماید مثل اینکه شرط شود هرگاه شوهر زن دیگر بگیرد یا در مدت معینى غایب شود یا ترک انفاق نماید یا بر علیه حیات زن سوءقصد کند یا سوءرفتارى نماید که زندگانى آنها با یکدیگر غیر قابل تحمل شود زن وکیل در توکیل باشد که پس‏از اثبات تحقق شرط در محکمه و صدور حکم نهائى خود را مطلقه سازد. بند ب از شرایط ضمن عقد قباله های ازدواج نیز بر اساس همین ماده قانون مدنی ذکر شده است.در این بند آمده است: زوج به زوجه وکالت بلاعزل با حق توکیل غیر داد که در موارد مشروحه زیر با رجوع به دادگاه و اخذ مجوز از دادگاه پس از انتخاب نوع طلاق خود را مطلقه کند و نیز به زوجه وکالت بلاعزل با حق توکیل غیر داد تا در صورت بذل از طرف او قبول کند. این بند بیانگر این مطلب است که زن در صورت تحقق شرایط زیر از ناحیه مرد وکیل است خودش شخصاً یا با انتخاب فرد دیگری به عنوان وکیل، به دادگاه مراجعه کند و پس از اثبات مدعا درخواست طلاق کند. شرایط 12گانهمواردی که زن می تواند از دادگاه تقاضای صدور طلاق کند به شرح زیر است:1- استنکاف شوهر از دادن نفقه زن به مدت شش ماه به هر عنوان و عدم الزام او به تادیه نفقه و همچنین در موردی که اجبار شوهر هم ممکن نباشد.2- سوء رفتار یا سوء معاشرت زوج به حدی که ادامه زندگی را برای زوجه غیر قابل تحمل کند.3- ابتلای زوج به امراض صعب العلاج به نحوی که دوام زناشویی برای زوجه مخاطره آمیز باشد.4- جنون زوج در مواردی که فسخ نکاح شرعاً ممکن نباشد.5- عدم رعایت دستور دادگاه در مورد منع اشتغال زوج به شغلی که طبق نظر دادگاه صالح منافی با مصالح خانوادگی و حیثیت زوجه باشد.6- محکومیت شوهر به حکم قطعی به مجازات پنج سال حبس یا بیشتر یا به جزای نقدی که بر اثر عجز از پرداخت منجر به پنج سال بازداشت شود یا به حبس و جزای نقدی که مجموعاً منتهی به پنج سال بازداشت یا بیشتر شود و حکم مجازات در حال اجرا باشد.7- ابتلای زوج به هرگونه اعتیاد مضری که به تشخیص دادگاه به اساس زندگی خانوادگی خللی وارد آورد و ادامه زندگی برای زوجه دشوار باشد 8- زوج زندگی خانوادگی را بدون عذر موجه ترک کند. تشخیص ترک زندگی خانوادگی (تشخیص عذر موجه با دادگاه است) یا اینکه زوج شش ماه متوالی بدون عذر موجه از نظر دادگاه غیبت کند.9- محکومیت قطعی زوج در اثر ارتکاب به جرم و اجرای هرگونه مجازات اعم از حد و تعزیر در اثر ارتکاب به جرمی که مغایر با حیثیت خانوادگی و شئون زن باشد. تشخیص اینکه مجازات مغایر با حیثیت و شئون خانوادگی است با توجه به وضع و موقعیت زن و عرف و موازین دیگر با دادگاه است. از جمله مواردی که زن می تواند از دادگاه تقاضای طلاق کند، محکومیت قطعی زوج در اثر ارتکاب به جرم و اجرای هرگونه مجازات اعم از حد و تعزیر در اثر ارتکاب به جرمی که مغایر با حیثیت و شئون خانوادگی با توجه به وضع و موقعیت زن و عرف و موازین دیگر با دادگاه است.10- در صورتی که پس از گذشت پنج سال زوجه از شوهر خود به جهت عقیم بودن و یا عوارض جسمی دیگر، صاحب فرزند نشود.11- در صورتی که زوج مفقودالاثر شود و ظرف شش ماه پس از مراجعه زوجه به دادگاه پیدا نشود.12- زوج همسر دیگری بدون رضایت زوجه اختیار کند یا به تشخیص دادگاه نسبت به همسران خود اجرای عدالت نکند.با تحقق یکی از شرایط دوازده گانه و اثبات آن در دادگاه زن می تواند با استفاده از وکالت ضمن عقد با مراجعه به دادگاه خانواده و طی تشریفات قانونی از جمله داوری و قطعیت آن نسبت به اجرای طلاق اقدام کند.در پایان هر بند از قباله، زن و مرد خواهان ازدواج، مندرجات موجود در آن بند را امضا می کنند. مجتبی مزینانی، وکیل پایه یک دادگستری درباره ضمانت اجرایی این شرایط 12 گانه،در گفتگویی با شبکه ایران می گوید:اگر این شرایط تحقق پیدا کرده باشد قضات و مامورین دولتی موظفند به آن ترتیب اثر دهند و نمی توانند از ترتیب اثر دادن به آن اجتناب کنند.اگر شرطی از شروط عقد نامه اتفاق بیفتد و اتفاقا قاضی به آن توجه نکند و بر خلاف آن رای دهد طبق قانون قاضی می تواند تحت پیگرد قانونی قرار گیرد و حتی حکم انفصال از خدمت طی مدت محدود و یا دائم برای او صادر کنند. به همین خاطر دادگاهها نمی توانند از ترتیب اثر دادن به این شروط رسمی استنکاف کنند. این حقوقدان اضافه می کند، با توجه به اینکه برخی از بندها ی مندرج در این شرایط مانند بندهای 11،8،2و... نسبی است و تشخیص آن به عهده دادگاه می باشد در قانون بحثی مطرح است به نام ادله اثبات دعوی.این ادله مانند اقرار،سند،شهادت،سوگند و ... در قانون مدنی منظور شده است و زوجه می تواند با استفاده از یکی از این ادله اثبات دعوی نماید.به طور مثال در هنگام ترک زندگی مشترک توسط زوجه یکی از ادله ای که دادگاههای خانواده به آن اهمیت می دهند استشهاد است و یا دادگاه می تواند قرار تحقیقات محلی صادر کرده و یک عضو دادگاه از محل زندگی مشترک زوج و زوجه تحقیقات لازم را به عمل آورد. در برخی موارد نیز که شخص برای مدت طولانی مفقود می شود می توان از طریق دادگاه برای او حکم فوت فرضی گرفت. آیا امضای شرایط 12گانه اجباری است ؟مزینانی ضمن تاکید بر اینکه اگر زوج و زوجه این شرایط را امضا نکنند هیچ اتفاقی نمی افتد ادامه می‌دهد، نمونه ای داشتم که زوج و زوجه هیچ کدام از شرایط 12گانه را امضا نکردند چرا که این شرایط، شرایط ضمن عقد هستند و عقد آنها با مهریه مشخص لازم الاعتبار است.البته برعکس این امر نیز می تواند اتفاق بیفتد و علاوه بر این 12 شرط شروط دیگری نیز مانند شرط ادامه تحصیل، شرط منع اشتغال زوجه، شرط حق تعیین مکان مسکن مشترک به زوجه و... را می توان به عقدنامه اضافه کرد و این شرایط برای طرفین لازم الاعتبار هستند.این کارشناس حقوقی با اشاره به اینکه در صورت امضا نشدن این شرایط توسط زوجین و رخ دادن یکی از آنها در آینده دادگاه میتواند حکم طلاق دهد می افزاید،اگر زوجین با توافق یکدیگر هیچ کدام از این شرایط 12گانه را امضا نکردند و در آینده یکی از این شروط تحقق پیدا کرد از نظر قانون زوجه می تواند به دادگاه مراجعه کرده و با اثبات دعوی تقاضای طلاق نماید چراکه برخی موارد مندرج در این شرایط در قانون خانواده و یا قانون مدنی پیش بینی شده است و قضات می توانند با استناد به آنها حکم طلاق را صادر کنند.