زمان و چگونگی پیدایش این اختلاف

س: راستی چرا مسلمانان در این امر جزیی وضو باهم اختلاف دارند؟ وضو هیچ ارتباطی با مسئله سیاسی و اختلاف مسلمانان در امر خلافت و امامت ندارد چرا در این حکم دینی با هم اختلاف نظر پیدا کردند؟ شکی نیست که در زمان پیامبر (ص) و حتی در زمان صحابه رسول خدا نیز همه مسلمانان به یک صورت وضو می ساختند چطور شد بعداً اختلاف پیدا کردند؟ این پرسش با توجه به ظاهری بودن این عمل و به خصوص که در هر شبانه روزی مورد ابتلاء است بیشتر خودش را نشان می دهد.به دیگر سخن، وضو یک عمل عبادی ست و آشکارا انجام می شود هر مسلمانی در هر شبانه روز باید چند بار وضو بسازد پیامبر اسلام (ص) در هر شبانه روز چند بار وضو می ساخت همان گونه که نماز خواندن شبانه روز تکرار می شود وضو ساختن هم تکرار می شود، همه مسلمانان در زمان پیامبر (ص) از آن حضرت پیروی می کردند و به مانند آن حضرت وضو می ساختند، چطور ممکن است که مسلمانان در این حکمی که همیشه با آن سرو کار دارند، اختلاف کنند؟ این اختلاف از چه زمانی و چگونه شروع شد؟پاسخ: در پاسخ به این سؤوال نخست نگاهی می کنیم به وضع سیاسی مسلمانان بعد از رحلت رسول گرامی اسلام(ص) .

چکیده ای از فقه مقارن

واژه‏هایى چون «علم الخلاف»، «فقه مقارن»، «فقه تطبیقى» و «علم الجدل» را براى معرفى این علم به کار می ‏برند.2. یکى از جامع‏ترین تعاریف اصطلاحى فقه مقارن، عبارت است از: نوع ویژه‏اى از بررسى‏هاى فقهى که مراد از آن، علم به احکام شرعى در ابواب مختلف است، از جهت شناخت نظرات ائمه و فقها و مذاهب مورد اتفاق و اختلاف آنان، همراه با بیان دلایل و قواعد اصولى و جهت‏هاى نظرات آنها، که منشأ اختلاف شده است؛ البته با بیان ادله و مقایسه آنها و انتخاب قولى که به حق نزدیک‏تر است.3. چیستى «موضوع فقه مقارن»، بستگى به تعریفى دارد که از موضوع مى‏کنیم. اگر آن‏چه آخوند خراسانى در کفایه فرموده بپذیریم، موضوع فقه مقارن، یا «آراى مجتهدان در مسایل فقهى» است و یا «آراى مجتهدان در مسایل فقهى از جهت مقایسه و ترجیح یکى بر دیگرى».4. در فقه مقارن، آراى مجتهدان مذاهب مختلف جمع‏آورى و مقایسه مى‏شود، ولى در فقه مذهبى، دیدگاه‏هاى مجتهدان یک مذهب به‏خصوص گردآورى شده و مورد بررسى قرار مى‏گیرد.5. برخى از فواید فقه مقارن عبارت است از:

وضو

وضو یا دست‌نماز یا آبدست[۱] به معنی شستن صورت و دست‌ها با آب، از آداب و عبادات دین اسلام و از مقدمات نماز است. وضو گرفتن همچنین پیش از طواف کعبه و مس نمودن خط قرآن واجب است. مسلمانان وضو گرفتن پیش از رفتن به مسجد، و نیز وضو گرفتن پیش از خواب را مستحب می‌دانند. وضو در قرآن  در آیه ششم سوره مائده، حکم قرآنی وضو و تیمم چنین آمده‌است:ای کسانی که ایمان آوردید، چون خواهید برای نماز برخیزید چهره خود را بشویید و دست‌هایتان را تا آرنج بشویید، سر را مسح کنید و پاها را نیز تا برآمدگی آن مسح کنید و اگر جنب هستید، پاکیزه شوید و اگر بیمارید یا در سفر هستید، یا یکی از شما را قضای حاجتی روی داد و یا با زنان درآمیخته‌اید، و آب نیابید، ٱنگاه به خاک پاک و پاکیزه تیمم کنید و به آن خاک صورت و دست‌ها را مسح کنید؛ خدا در دین هیچ‌گونه سختی برای شما نمی‌خواهد، خدا می‌خواهد که شما را پاکیزه گرداند و نعمتش را بر شما تمام کند، باشد که او را سپاس گویید.

اقامه

اقامه: در اصطلاح فقهی اذان دوم را که قبل از نماز خوانده می‌شود، اقامه می‌گویند. مستحب است پیش از شروع به نماز، اقامه خوانده شود و علامت فرارسیدن نماز و ابتدا کردن به آن است. گفتن اقامه مستحب است ولی بسیار بر آن تأکید شده. “الله أکبر” (۲ مرتبه) خدا بزرگ‌تر و برتر از هر چیزی است. “اشهد ان لا اله الا الله” (۱ مرتبه) گواهی می‌دهم هیچ معبود به حقی جز الله وجود ندارد. “أشهد ان محمداً رسول الله” (۱ مرتبه) گواهی می‌دهم که محمّد فرستادهٔ خداست. “حیّ على الصّلاة” (۱ مرتبه) بشتاب به سوی نماز. “حیّ على الفلاح” (۱مرتبه) بشتاب به سوی رستگاری. “قد قامت الصلاة” (۲ مرتبه) همانا نماز بر پا شد. “الله أکبر” (۲ مرتبه) خدا بزرگ‌تر و برتر از هر چیزی است. “لا إله إلا الله” (۱ مرتبه) گواهی می دهم هیچ معبود به حقی جز الله وجود ندارد.

تفاوتهایی که در شیوه ی نماز خواندن و حتی وضو گرفتن بین شیعیان و اهل سنت هست از چه زمانی به وجود اومده؟ و به چه علت هست؟

الف:ریشه اساسی اختلاف آن است که اهل تسنن به سیره خلفا روی آورده، و حتی اجتهادات آنان در برابر نصوص دینی را حجت می‏دانند، لذا حتی در مواردی که سیره خلفا برخلاف ظاهر قرآن یا پیامبر باشد، به آن عمل می‏کنند.مثلاً در باب وضو، مسأله چگونگی شستن دست‏ها نیز از سویی بازگشت به تردید در سیره پیامبر(ص) می‏کند و از سویی به تفسیر آیه شریفه : "فاغسلوا وجوهکم وایدیکم الی المرافق" بر اساس روایاتی که سیره پیامبر(ص) را توضیح داده‏اند نحوه شستن دست‏ها توسط آن حضرت از بالا به پایین بوده که مطابق روند طبیعی جریان آب است و کلمه "الی" که در آیه آمده به عنوان منتهای غایت ذکر شده است؛ یعنی حد نهایی شستن دست‏ها را بیان فرموده است؛ لیکن بنا به تفسیر اهل تسنن "الی" در آیه بیانگر جهت شست و شو است.

شهادتین

اگر کافر شهادتین بگوید، یعنی بگوید: "اشهد ان لا اله الا الله و اشهد ان محمدا رسول الله "، مسلمان می شود، و بعد از مسلمان شدن ، بدن و آب دهان و بینی و عرق او پاک است .  اگر موقع مسلمان شدن ، عین نجاست به بدن او بوده ، باید برطرف کند و جای آن را آب بکشد. ولی اگر پیش از مسلمان شدن ، عین نجاست برطرف شده باشد، لازم نیست جای آن را آب بکشد.اگر موقعی که کافر بوده ، لباس او با رطوبت به بدنش رسیده باشد و آن لباس در موقع مسلمان شدن در بدن او نباشد، نجس است . بلکه اگر د ربدن او هم باشد، بنابر احتیاط واجب باید از آن اجتناب کند. اگر کافر شهادتین بگوید و انسان نداند قلبا مسلمان شده یا نه ،پاک است .ولی اگر بداند قلبا مسلمان نشده ، بنابر احتیاط واجب باید از او اجتناب کرد.

شروط هشتگانه برای شکسته خواندن نماز

مسافر باید نماز ظهر و عصر و عشا را با هشت شرط شکسته بجا آورد، یعنی دو رکعت بخواند: شرط اول: آن که سفر او کمتر از هشت فرسخ شرعی  نباشد. کسی که رفتن و برگشتن او هشت فرسخ است اگر رفتن او کمتر از چهار فرسخ نباشد باید نماز را شکسته بخواند بنابر این اگر رفتن سه فرسخ و برگشتن پنج فرسخ باشد باید نماز را تمام کند. اگر رفتن و برگشتن هشت فرسخ باشد باید نماز را شکسته بخواند چه همان روز و شب بخواهد برگردد یا غیر آن روز و شب . اگر سفر، مختصری از هشت فرسخ کمتر باشد یا انسان نداند که سفر او هشت فرسخ است یا نه، نباید نماز را شکسته بخواند و چنانچه شک کند که سفر او هشت فرسخ است یا نه، در صورتی که تحقیق کردن برایش مشقت دارد باید نمازش را تمام بخواند و اگر مشقت ندارد بنابر احتیاط واجب باید تحقیق کند که اگر دو عادل بگویند، یا بین مردم  معروف باشد که سفر او هشت فرسخ است نماز را شکسته بخواند. اگر یک عادل خبر دهد که سفر انسان هشت فرسخ است بنابر احتیاط واجب باید نماز را، هم شکسته بخواند و هم تمام بخواند و روزه بگیرد و قضای آن را هم بجا آورد.

اجیر گرفتن برای نماز قضای میت

نماز قضای میت                                             بعد از مرگ انسان می شود برای نماز و عبادت های دیگر او که در زندگی بجا نیاورده، دیگری را اجیر کنند یعنی به او مزد دهند که آنها را بجا آورد و اگر کسی بدون مزد هم آنها را انجام دهد، صحیح است . انسان می تواند برای بعضی از کارهای مستحبی مثل زیارت قبر پیغمبر و امامان علیهم السلام ، از طرف زندگان اجیر شود، و نیز می تواند کار مستحبی را انجام دهد و ثواب آن را برای مردگان یا زندگان هدیه نماید. کسی که برای نماز قضای میت اجیر شده باید یا مجتهد باشد یا مسایل نماز را از روی تقلید صحیح ، بداند.

دلیل استحباب اذان و اقامه

از رسول خدا صلی الله علیه واله پرسیدند: چرا پیش از نماز اذان و اقامه مستحب است، ولی در مورد عبادات دیگر چنین نیست؟ حضرت فرمود: به خاطر این که نماز، شبیه حالتهای مختلف انسان در قیامت است. اذان به «نفخه ی اوّل» شباهت دارد که با نفخه ی اوّل (و دمیدن اسرافیل در صور) همه ی مردم می میرند و از همین جاست که نشستن و سجده کردن بعد از اذان، مستحب است، (سجده اشاره به مرگ و بازگشت انسان به خاک و زمین است) و اقامه ی نماز، شبیه «نفخه ی دوّم» است (که با دمیدن اسرافیل در صور، در مرتبه ی دوّم، مردگان زنده می شوند) که خدای متعال فرمود: «وَاستَمِع یَومَ یُنادِ المُنادِ مِن مَّکانٍ قَرِیبٍ»1 و گوش فراده و منتظر روزی باش که منادی از مکانی نزدیک ندا می دهد. و قیام در نماز مانند برخاستن مردم از قبرهاست چنانکه فرمود: «یَومَ یَقُومُ النّاسُ لِرَبِّ العالَمین»2 روزی که مردم در پیشگاه پروردگار جهانیان می ایستند. و بلند کردن دستها هنگام گفتن تکبیرة الاحرام، شبیه دست دراز کردن برای گرفتن نامه ی اعمال در قیامت است، که خدای بزرگ فرمود: «إِقرأ کِتابَکَ کَفی بِنَفسِکَ الیَومَ عَلَیکَ حَسیباً»3 (و به او می گویی) کتابت را بخوان، کافی است که امروز، خود حسابگر خویش باشی. و رکوع نماز، به خضوع خلایق در پیشگاه خالق شباهت دارد؛ چنانکه فرمود: «وَ عَنَتِ الوُجُوهُ لِلحَیِّ القَیُّومِ»4 و (در آن روز) همه ی چهره ها در برابر خداوند حیّ قیّوم، خاضع می شود. و سجودِ نماز، شبیه سجود بندگان برای خدای جهان (در قیامت) است که فرمود: «یَومَ یُکشَفُ عَن ساقٍ وَ یُدعَونَ اِلَی السُّجُودِ» 5 (به خاطر بیاورید) روزی را که ساق پاها (از وحشت) برهنه می گردد و دعوت به سجود می شوند. و تشهّدِ نماز شباهت دارد به زانو زدن خلایق در پیشگاه خدای متعال در روز قیامت.

احکام رکوع

در هر رکعت بعد از قرائت باید به اندازه ای خم شود که بتواند دست را به زانو بگذارد، و این عمل را رکوع می گویند. اگر به اندازه رکوع خم شود ولی دست ها را به زانو نگذارد اشکال ندارد. هرگاه رکوع را به طور غیر معمول به جا آورد، مثلا به چپ یا راست خم شود،اگر چه دست های او به زانو برسد صحیح نیست . خم شدن باید به قصد رکوع باشد، پس اگر به قصد کار دیگری  مثلا برای کشتن جانور خم شود، نمی تواند آن را رکوع حساب کند بلکه باید بایستد و دوباره برای رکوع خم شود، و به واسطه ی این عمل ، رکن زیاد نشده و نماز باطل نمی شود. کسی که دست یا زانوی او با دست و زانوی دیگران فرق دارد، مثلا دستش خیلی بلند است که اگر کمی خم شود به زانو می رسد یا زانوی او پایین تر ازمردم دیگر است که باید خیلی خم شود تا دستش به زانو برسد باید به انداره ی معمول خم شود. کسی که نشسته رکوع می کند باید به قدری خم شود که صورتش مقابل زانوها برسد، و بهتر است به قدری خم شود که صورت نزدیک جای سجده برسد. انسان هر ذکری در رکوع بگوید کافی است ولی احتیاط واجب آن است که به قدر سه مرتبه "سبحان الله " یا یک مرتبه "سبحان ربی العظیم و بحمده "کمتر نباشد.

نماز احتیاط

کسی که نماز احتیاط بر او واجب است، بعد از سلام نماز باید فورا نیت نماز احتیاط کند و تکبیر بگوید و حمد را بخواند و به رکوع رود و دو سجده نماید. پس اگر یک رکعت نماز احتیاط بر او واجب است، بعد از دو سجده تشهد بخواند و سلام دهد، و اگر دو رکعت نماز احتیاط بر او واجب است، بعد از دو سجده یک رکعت دیگر مثل رکعت اول بجا آورد و بعد از تشهد سلام دهد. نماز احتیاط سوره و قنوت ندارد و باید نیت آن را به زبان نیاورد، و احتیاط واجب آن است که سوره حمد و "بسم الله " آن را هم آهسته بگوید. اگر پیش از خواندن نماز احتیاط بفهمد نمازی که خوانده درست بوده، لازم نیست نماز احتیاط را بخواند، و اگر در بین نماز احتیاط بفهمد، لازم نیست آن را تمام نماید. اگر پیش از خواندن نماز احتیاط بفهمد که رکعت های نمازش کم بوده، چنانچه کاری که نماز را باطل می کند انجام نداده، باید آنچه از نماز را که نخوانده بخواند و برای سلام بی جا دو سجده سهو نماید، و اگر کاری که نماز را باطل می کند انجام داده، مثلا پشت به قبله کرده، باید نماز را دوباره بجا آورد.

جمع بین صلوتین - قسمت اول

1. مقدمه مسأله جمع بین صلوتین، تابعى از مسأله اوقات صلوات است و مبناى در اوقات صلوت، در جمع نیز مؤثر خواهد بود؛ زیرا وقتى شیعه معتقد است وقت ظهرین از زوال تا غروب شمس است، جمع کردن بین ظهر و عصر در این زمان، امرى طبیعى و معقول به نظر مى‏رسد. پس شیعه براى اثبات جواز جمع بین صلوتین، طبق مبانى خود در اوقات، به استدلال دیگرى نیازمند نیست. از سوى دیگر، هنگامى که اهل‏سنّت، به‏ویژه مذهب حنفى به عدم اشتراک اوقات قایل است و با تمام شدن وقت ظهر وقت عصر داخل مى‏شود، عدم جواز براى او امرى طبیعى جلوه مى‏کند. بر این اساس، نباید به شیعه خرده گرفت که چرا جمع بین صلوتین مى‏کند؟ زیرا طبق مبانى فقهى آن‏ها در اوقات، جواز جمع بین صلوتین به استدلال نیاز ندارد.

قبض و تکفیر در نماز

مقدمه بسیارى از مسلمانان، در هنگام قیام نماز، دست راست خود را بر روى دست چپ مى‏گذارند و معتقدند چنین عملى در نماز مستحب است. از سوى دیگر، عده‏اى از مسلمانان این عمل را مکروه و برخى هم حرام دانسته‏اند. از آن‏جا که نماز، مهم‏ترین عبادات اسلامى است که در شبانه‏روز پنج بار به صورت واجب انجام مى‏گیرد، بررسى و تحقیق در مورد قبض ضرورى مى‏نماید. معمولاً فقیهان این بحث را در سنّت نماز مطرح کرده‏اند. در مورد قبض چند سؤال وجود دارد که حکم شرعىِ قبض چیست؟ آیا تکفیر در زمان پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله هم بوده یا پس از ارتحال آن حضرت پدید آمده است؟ آرا و دیدگاه‏هاى مذاهب اسلامى در این مسأله چیست؟ اختلاف آنان از کجا ناشى شده است؟  

مسح یا غسل پاها در وضو - قسمت دوم

4. دلایل اهل‏سنّت بیشتر اهل‏سنّت، براى وجوب غسل پاها در وضو، به آیه شریفه تمسک کرده و معتقدند قرائت نصب، مدعاى آنها را اثبات مى‏کند، که به این مطلب در مباحث گذشته به طور مفصل پاسخ دادیم. اما دلایل دیگرى که اهل‏سنّت براى اثبات وجوب شستن به آنها تمسک کرده‏اند، در ذیل مى‏آید:

اذان - قسمت دوم

1. بررسى دیدگاه فقهاى شیعه فقهاى شیعه در شهادت ثالثه چند دسته‏اند: الف) ـ دسته اول کسانى هستند که شهادت ثالثه را جزء مستحبى اذان دانسته‏اند: 1. شیخ یوسف بحرانى: لا یبعد کونها جزأً مستحباً للاذان.[67] 2. شیخ حرعاملى: لا یبعد کونها جزأً مستحباً للاذان.[68] 3. سید على صاحب ریاض: یستفاد من بعض الاخبار استحبابها بعد الشهادة بالرسالة فى الاذان و الاقامة.[69] 4. علامه محمدباقر مجلسى: لا یبعد کون الشهادة بالولایة من الاجزاء المستحبة للاذان. 5. شیخ محمد حسین کاشف الغطاء: انها جزء مستحب للاذان و الاقامة.[70]

سجده بر زمین

مقدمه سجده، یکى از مظاهر عبودیت و بندگى، و نزدیک‏ترین حالتى است که انسان به خداوند متعال دارد. سجده یعنى تسلیم محض بودن در برابر قدرت مطلق عالم. سجده یعنى ذلت محض و اظهار ناتوانى مطلق در مقابل خالق یکتا. قرآن کریم مى‏فرماید: «لا تسجدوا الشمس و لا للقمر و اسجدوا للّه‏ الذى خلقهن»؛[1] «براى خورشید و ماه سجده نکنید، بلکه براى خداوندى سجده نماید که آن‏ها را آفریده است». در آیه دیگرى نیز مى‏فرماید: «و للّه‏ یسجد من فى السموات و الارض طوعاً و کرهاً»؛[2] «هر آن‏چه در آسمان و زمین است، از روى رغبت و کراهت، تنها براى خداوند سجده مى‏کند». این معناى سجده، معناى عامى است که تمامى مخلوقات عالم در آن شریک‏اند و استثنایى ندارد، ولى سجده به معناى خم شدن با هیأت خاص، یکى از واجبات نماز است. 1. طرح مسأله بى‏تردید در هر رکعت نماز، دو سجده واجب است که از ضروریات دین بوده و هیچ فقیهى در آن اختلاف ندارد. سجده‏اى که از واجبات نماز است، هیأت مخصوصى دارد که در برخى قسمت‏هاى آن، میان فقیهان اختلاف‏نظر هست. از سوى دیگر در سجده، بدون شک قرار دادن پیشانى بر زمین صحیح است، ولى یکى از اختلافات سجده، آن است که آیا مباشرت و اتصال پیشانى بر زمین لازم است یا نه؟ به دیگر سخن، آیا حتماً مى‏بایست در حالت سجده، پیشانى بر روى زمین قرار گیرد یا اگر بر روى غیر زمین، مثلاً بر روى فرش، یا اعضاى بدن و... نیز باشد، نماز صحیح است.

مسح یا غسل پاها در وضو - قسمت اول

بى‏تردید طهارت، شرط صحت عبادات اسلامى بوده و بدون آن نماز صحیح نیست: «لا صلوة الاّ بطهورٍ»؛[1] و مذاهب اسلامى على‏رغم اتفاق در اصل طهارت در نماز، در برخى از فروع آن اختلاف نظر دارند. یکى از این اختلاف‏ها، در مورد کیفیت طهارت پاها در وضو است. همه مسلمانان اتفاق‏نظر دارند که پاها، یکى از اعضاى وضو بوده که مى‏بایست در وضو تطهیر گردد، اما در نوع و کیفیت آن اختلاف دارند که آیا وظیفه، شستن پاها یا مسح آنهاست؟ در این بحث، ضمن بررسى اقوال و ادله دو طرف، به تاریخچه و علل اختلاف در این مسأله مهم پرداخته مى‏شود.

پرسش‏ها یی در باب اقتدا

1. نظر شیعه مبنى بر جواز یا عدم جواز اقتدا به مسلمانان دیگر مذاهب را بیان  کنید. 2. حکم ثانوى اقتدا از نظر شیعه به پیروان دیگر مذاهب  چیست؟ 3. علماى شافعى درباره جواز اقتدا چه فتوایى داده‏اند؟ 4. نظر دیگر مذاهب اهل‏سنّت درباره اقتدا پیروان به مذاهب دیگر چیست؟ 5. عقیده مذاهب اهل‏سنّت در خصوص اقتدا به زمامدار و حاکم اسلامى چیست؟