عقدها از نظر لازم و جایز بودن

عقدها از نظر لازم و جایز بودن, به پنج گونه تقسیم مى شوند: 1. عقدها و قراردادهایى که هر دو سوى دادوستد, باید انجام دهند و اجرا کنند, مانند: بیع, اجاره, مزارعه, مساقات, صلح, نکاح, وقف و… اینها را عقدهاى لازم مى نامند. 2. عقدها و قراردادهایى که هر دو سوى قرارداد, حق بازگشت دارند, مانند: ودیعه, وکالت, عاریه, مضاربه, شرکت و… اینها را عقدهاى جایز مى نامند. 3. عقدها و قراردادهایى که از یک سو, لازم و از یک سو جایزند, مانند: رهن. در عقد رهن, بدهکار, کالایى را براى پشتوانه در اختیار بستانکار مى گذارد که اگر در زمان ویژه, بدهى را نپرداخت, بستانکار بتواند پول خود را از فروش آن کالاى گروى که در اختیار دارد, به دست آورد. در این عقد, گروستاننده حق برگشت دارد و عقد از سوى او جایز است; امّا گرو گذار, نمى تواند گرو خود را تا پایان مهلت, بازپس بگیرد; از این روى, عقد رهن, درباره گرو گذار, لازم است. 4. عقدهایى که از آغاز, درخور برهم زدن هستند و مى شود از آنها برگشت, ولى با گذشت زمان و به وجود آمدن شرایط ویژه اجراى آنها لازم مى گردد, مانند: وصیت, پیش از فوت وصیت کننده و پیش از پذیرش وصى. بدین گونه: کسى که مى پذیرد آنچه را که دیگرى وصیت مى کند, به اجرا در آورد, پیش از فوت وى, مى تواند از تعهدى که داده, سرباز زند; امّا پس از درگذشت وصیت کننده و پذیرش وى در زمان زنده بودن وصیت کننده, دیگر نمى تواند از تعهدى که کرده سرباز زند, باید به پیمان خود وفادار بماند. 5. عقدها و قراردادهایى که در آغاز, اجراى آنها لازم است و غیر درخور برگشت, امّا پس از به وجود آمدن پاره اى مسائل, مى شود آن را بر هم زد, مانند بیع که عقد لازم است, اما با پدید آمدن پدیده هایى مانند: حق خیار, مى شود آن را بر هم زد.24