عیوب ازدواج

یکی از مباحث مهمی که در احکام ازدواج در فقه شیعه و اهل سنت مطرح شده عیب‌هایی است که وجود آن‌ها در زن یا مرد موجب می‌شود تا طرف دیگر بتواند عقد را بدون نیاز به طلاق فسخ کرده و ازدواج را بهم بزند. دلیل وجود این حق برای مرد یا زن روایاتی است که در آن‌ها عیوب قابل فسخ و خصوصیات و شرایط فسخ بیان شده است. ولی با این وجود، هم در تعداد عیوبی که زن یا مرد می‌توانند با وجود آن‌ها به فسخ عقد اقدام کنند و هم در خصوصیات آن‌ها میان فقها اختلاف نظر وجود دارد. عیب‌های ازدواج برخی مشترک میان زنان و مردان و برخی به یکی از آن دو اختصاص دارد. طبق نظر مشهور عیوبی که مرد می‌تواند با وجود آن‌ها در زن، به فسخ عقد اقدام کند هفت عیب، و عیوبی که وجود آن‌ها در مرد حق خیار فسخ برای زن ایجاد می‌کند چهار عیب ذکر شده است. عیوب اجماعی چهارگانه در مردان عبارتند از: جنون؛ عِنّین بودن که به معنای ناتوانی جنسی مرد است، خصیّ بودن (نداشتن بیضه) و جَبّ به معنی قطع آلت است. برص (مرض پیسی) و عیوب اجماعی هفت‌گانه زن عبارتند از: جنون، جذام، برص، کوری، زمین گیر بودن، افضاء و قرن و رتق، که این هر سه عیب اخیر مانع از تمکین درست زن می‌شوند. حق فسخ برای هر یک از زن و مرد در این عیوب مشروط به این است که آن‌ها پیش از عقد از وجود آن‌ها مطلع نباشند. در مورد عیوب زن، اگر مرد با زن نزدیکی کرد حق فسخ او باطل شده و اگر بخواهد زن را طلاق دهد باید مهریه کامل زن را به او بپردازد. در مساله عیوب زن و مرد یک بحث در مورد تعداد این عیوب است و بحث دیگر مورد خصوصیات جریان حق فسخ در هر عیب است. در بحث اول، برخی از فقهای شیعه به دنبال یکسان سازی عیوب زن و مرد بوده و با استفاده از دلیل اولویت قطعیه و یا با استناد به برخی روایات در صدد تسری تعدادی از عیوب اختصاصی زنان به مردان بر آمده‌اند. جذام و برص دو عیبی است که هر چند در روایات به عیوب زن اختصاص یافته ولی شهید ثانی و علامه آن را به مردان هم تعمیم داده و برای زنی که شوهرش به این دو عیب مبتلا باشد حق فسخ قائل شده‌اند. کوری و زمین گیر بودن هم که در روایات به زنان محدود شده است به نظر دو تن از فقهای پیشین یعنی قاضی ابن براج در کتاب مهذبش و ابن جنید می‌تواند به مردان هم تعدی شود و موجب خیار فسخ برای زن گردد.