کفائت در نکاح از نگاه مذاهب و فرق اسلامی

ج) کفائت در باب نکاح (مشخصات زوج مناسب) دراین معنا از کفائت، شرع به بیان ملاکهایی می پردازد که وجود آنها در افراد، موجب اطلاق واژه زوج مناسب یا کفو به ایشان می گردد. بدیهی است که در کفائت به این معنا هدف صرفاً بیان این امر است که برای انتخاب همسر مطلوب چه ملاکهایی را باید مورد توجه قرار داد. لذا کسی که به این معیار ها توجه نکند، تنها توصیه های شرع را نادیده گرفته و تبعاً به ضرر خود عمل نموده است. پس رعایت کفائت به این معنا در در زوجین، نه موجب بطلان نکاح می شود و نه برای کسی ایجاد حق فسخ می کند. از جمله صفاتی که دراین معنا از کفائت به رعایت آنها اشاره شده است، ایمان، تدین، اخلاق پسندیده، عقل و فهم سالم، شرافت خانوادگی و شیعه دوازده امامی بودن را می توان نام برد. شیخ مفید(ره) در مقنعه در این باره چنین می گوید: ... فالمسلم اذا کان... مأمونا علی الانفس و الاموال و لم یکن به آفة فی عقله و لاسفه فی الرأی، فهو کفوء فی النکاح؛[30] چنان که مسلمان در مورد جانها واموال مورد اعتماد باشد و عقل وی دچار آفت نباشد ودر رأی و نظر سفیه نباشد، کفو در نکاح به شمار می آید. بر این اساس در روایتی آمده است: مردی از پیامبر(ص) سؤال کرد: با چه کسی ازدواج کنیم؟ ایشان فرمودند: «الا کفاء ؛ کفوها» او پرسید: کفوها چه کسانی هستند؟ حضرت فرمود: « المومنون بعضهم اکفاء بعض؛ مومنان برخی کفو برخی دیگرند.»[31] همچنین در روایت دیگری آمده است: المومن کفؤالمؤمنة و المسلم کفؤ المسلمة؛ [32] مرد مؤمن کفو زن مؤمن است و مرد مسلمان کفو زن مسلمان. مشاهده می شود که بر طبق این روایات، ایمان معیار و زیر بنای اصلی کفائت معرفی شده است. در این زمینه در رویات دیگری آمده است: « علیک بذات الدین؛ بر تو باد که همسر دیندار بگیری.»[33] منظور از تدین در این معنای کفائت، تدین حقیقی است، یعنی کسی را متدین می گوییم که در همه اعمال، گفتار، اخلاق و همه امور زندگی تابع اسلام باشد.[34] وجود خصوصیت و صفت تدین ثمرات فراوانی به دنبال خود دارد؛ از جمله عفت، حجاب، نجابت و حیا؛ چرا که آدم دیندار حتماً با عفت است و اگر نباشد دیندار نیست. حجاب نیز از ثمره ها و میوه های درخت تدین است که البته حجاب تنها مخصوص دختران و زنان نیست، بلکه پسران و مردان نیز باید حجاب داشته باشند؛ منتها میان حجاب زن و مرد تفاوتهایی وجود دارد که آن هم به خاطر جذاب تر بودن و تفاوتهای جسمی و جنسی بین آن دو می باشد. آری، کسی که حیا ندارد دین ندارد: « لادین لمن لا حیاء له».[35] اخلاق پسندیده نیز از جمله ملاکهایی است که وجود آن در زوجین از سوی شرع مورد توصیه واقع شده است. پیامبر اکرم(ص) درباره صفات و ویژگیهای همسر شایسته می فرماید: با کسی که اخلاق و دینش مورد پسند باشد ازدواج کنید و اگر چنین نکنید، فتنه و فساد بزرگی در زمین به وجود خواهد آمد.[36] در روایتی چنین آمده است: حسین بن بشار واسطی می گوید: در نامه ای به امام رضا(ع) نوشتم: فردی از خویشاوندانم به خواستگاری دخترم آمده که سوء خلق دارد ( بد اخلاق است). دخترم را به او بدهم یا نه؟ امام در جواب فرمودند: اگر بد اخلاق است دخترت را به او مده. منظور از اخلاق پسندیده در این روایات صفات وخلق و خوهای پسندیده در نظر عقل و شرع است.[37] از جمله نمونه های اخلاق پسندیده، این موارد را می توان نام برد: خوش زبانی در مقابل بد زبانی، بزرگواری در مقابل حسادت، خوش خلقی در مقابل کج خلقی، حق پذیری در مقابل لجاجت، تواضع عاقلانه در مقابل غرور احمقانه، راستگویی و وقار و متانت، بردباری، حسن ظن، گذشت، مودب بودن، شجاعت، وفاداری، سخاوت و قناعت و....[38]