اهداف ازدواج و تشکیل خانواده در اسلام

هدف و انگیزه افراد از ازدواج چیست؟ در اینجا چند هدف قابل بازشناسی است: 1. ارضای نیازهای عاطفییکی دیگر از اهداف ازدواج، تأمین و ارضای نیازهای عاطفی و مقابله با بحران در این زمینه است. در پرتو دوستی و محبت است که نیازهای عاطفی انسان تأمین می‌شود. زن و مردی که با هم ازدواج می‌کنند، با محبت به یکدیگر هر یک محرم اسرار و پناهگاه عاطفی دیگری می‌شود. در پناهگاه عاطفی خانواده است که سکون و آرامش نصیب زوجین می‌گردد. در اغلب جوامع بشری افراد در سال‌های آغاز جوانی ازدواج می‌کنند. تعالیم اسلامی نیز افراد را به ازدواج در دوران جوانی تشویق و ترغیب کرده است . در دورة جوانی فرد بیش از هر دورة دیگری نیازمند سکون و آرامش و دوستی متقابل است؛ زیرا دورة جوانی، اوج دوستی‌ها و روابط عاطفی شدید است. از سوی دیگر، این دوره، دورة پدیدآیی بحران‌ها و مشکلات روانی و اجتماعی متعددی است. در چنین دوره و شرایطی، همسر انسان بهترین فردی است که موجب برآورده شدن نیازهای عاطفی می‌شود و حمایت او فرد را برای مواجهه و مقابله با مشکلات این دوره یاری می‌دهد.2.ارضای نیازهای جنسیاز اهداف اساسی ازدواج در اسلام ارضای نیازهای جنسی است. انسان از یک میل جنسی نیرومند برخوردار است که برای ارضای آن به طور طبیعی به سوی جنس مخالف کشیده می‌شود. به طوری که بروز این نیازها و تشدید آن‌ها فرد را هرچه سریع‌تر به ازدواج کردن سوق می‌دهد. از دوران نوجوانی نیازهای جنسی در فرد پدیدار می‌گردد و به تدریج شدت می‌یابد و ازدواج راهی مشروع برای ارضای این نیازها است. انسان‌ها همواره به روابط جنسی خود از راه ازدواج نظم و قاعده بخشیده و از هرج و مرج جلوگیری کرده‌اند. در مقابل، سرکوب کردن این نیاز طبیعی و خودداری و در پیش گرفتن رهبانیت، خلاف فطرت انسانی است و مورد پذیرش تعالیم اسلامی نیز نیست و ائمه هدی علیهم‌السلام کسانی را که از ازدواج خودداری می‌کنند، مورد ملامت شدید قرار داده‌اند. در احکام اسلامی ازدواج از مستحبات مؤکد شمرده شده و برای کسی که به سبب نگرفتن همسر به گناه بیفتد، واجب است.  به ادامه مطلب رجوع کنید 3.حفظ عفت جنسیحفظ عفت و رعایت اخلاق جنسی فردی و اجتماعی مورد تأکید تعالیم اسلام قرار گرفته است. ازدواج و تشکیل خانواده بهترین بستر برای حفاظت از عفت جنسی فردی و اجتماعی است و به عنوان یکی از اهداف عمدة آن به شمار می‌آید. فشارهای جنسی در دوران جوانی، که طبیعی و فطری است، فراوان است و معمولا جوانان در مهار این نیاز با مشکلات جدی مواجه می‌شوند و زمینة بروز رفتارهای ضداخلاقی و خارج از محدوده شرع آنها را آزار می‌دهد. تعالیم اسلام ازدواج را برای افرادی که نیاز جنسی شدید دارند و احتمال گناه برای آنان وجود دارد، لازم شمرده و پیامد‌های نامطلوب ترک ازدواج را متوجه خود فرد و همة کسانی می‌داند که در فراهم کردن زمینة ازدواج کوتاهی کرده و یا برای تحقق آن مانع‌تراشی کرده‌اند. در تعالیم اسلام به صراحت یکی از اهداف و نتایج ازدواج و تشکیل خانواده را جلوگیری از رفتارهای ضد اخلاقی و حفظ عفت و اخلاق جنسی فردی و اجتماعی برشمرده است. نسل4.بقای تداوم نسل و بقای اجتماع انسانی از اهداف مهم ازدواج و تشکیل خانواده است. انسان مانند همة حیوانات علاقه‌مند به تداوم نسل خود است و از داشتن فرزند و تربیت آنان لذت می‌برد. وجود فرزند موجب گرمی، پویایی و صفای کانون خانوادگی و انگیزه‌‌ای برای دوام زندگی و حتی کاهش درگیری‌های زن و شوهر است. وجود فرزند صالح برای پدر و مادر یک عمل نیک محسوب می‌شود و در سعادت دنیا و آخرت آنان موثر خواهد بود. از این رو، توقع اغلب زوجین پس از ازدواج این است که بچه‌دار شوند. در بسیاری از جوامع اگر زن بارور نشود، مرد به ازدواج مجدد اقدام کرده و گاهی منجر به طلاق می‌شود. در برخی جوامع قبیله‌ای، زن لازم است پیش از ازدواج، توانایی فرزند زایی خود را دست کم یک‌بار به اثبات برساند و در برخی دیگر از این جوامع ابتدایی، اگر زن بارور نگردد، عقد ازدواج به خودی خود فسخ می‌شود و حتی نیازی به طلاق ندارد. هم‌چنین اگر مرد قدرت باروری نداشته باشد، زن تمایلی به ادامة زندگی ندارد و زندگی برای او سخت می‌شود و برخی افراد ترجیح می‌دهند که از همسر خود جدا شوند و برای تولید و بقای نسل با فرد دیگری ازدواج کنند. در برخی شرایط، به دلیل رعایت مصالح متعدد و عواقب نامطلوبی که برای جدایی و ازدواج مجدد وجود دارد، بسیاری از خانواده‌ها نوزادی را به فرزند خواندگی می‌پذیرند تا از لذت تربیت فرزند محروم نمانند. نظام جامع شخصیت زن زمانی شکل می‌گیرد و به کمال خود می‌رسد که کارکرد خانوادگی خود را نیز محقق ساخته باشد. تا زمانی که دختر ازدواج نکرده فقط نقش دختری خود را ایفا کرده است، اما هنوز به تکامل نرسیده و نظام جامع شخصیت او دارای کمبودهایی است. اما از آن زمان که در کانون خانواده قرار می‌گیرد و «نقش همسری» را نیز می‌پذیرد، بخش دیگری از نظام جامع شخصیت او شکل می‌گیرد و این نظام با شکل‌گیری سومین خرده‌نظام شخصیت، که همان «نظام مادری» است، کامل می‌شود. نظام جامع شخصیت مرد نیز همانند زن تا زمانی که خرده نظام‌های همسری و پدری شکل نگیرد و مرد نقش و کارکرد خود را در این زمینه ایفا نکند، کامل نخواهد شد.در تعالیم دینی نیز توصیه شده است که با کسی ازدواج کنید که عقیم نباشد و حتی افراد را به ازدواج با زنانی ترغیب کرده که توانایی بالای فرزند‌آوری را داشته باشند. در هر صورت، میل به داشتن فرزند، تربیت فرزند، تداوم نسل‌ها و تکامل شخصیت از انگیزه ها و اهداف بسیار مهم ازدواج و تشکیل خانواده به شمار می‌آید که در طول تاریخ زندگی انسان مورد توجه او قرار گرفته است.5.گسترش روابط و استفاده از تجارب دیگرانازدواج وسیله‌ای برای ایجاد روابط خویشاوندی با دیگران است. افراد از راه ازدواج و تشکیل خانواده، حوزة روابط خویش با دیگران را گسترش می‌دهند و رشته پیوند بین اعضای یک نسل را از طریق فرزندان خود به وجود می‌آورند. زن و مرد در ابتدای تشکیل خانواده تجربة زیادی برای ادارة زندگی و حفاظت از کارآمدی خانواده ندارند و گاهی با تنیدگی‌های کوچک و بزرگ زندگی مواجه می‌شوند. برای کسب تجربه ادارة زندگی و مقابله با تنیدگی‌ها، حمایت خویشاوندان نقش مهمی دارد. مشورت و نظرخواهی در امور و استفاده از تجربه‌ها و کسب آگاهی‌های لازم برای زندگی خانوادگی ازفواید ازدواج و گسترش روابط خویشاوندی است. اسلام برای روابط خویشاوندی ارزش معنوی و الهی قائل شده است، به گونه‌ای که خداوند مسئولیت در قبال انجام وظایف الهی و روابط با خویشان را در یک ردیف بر شمرده‌ است. رسول گرامی اسلام نیز بالاترین مرتبه پس از ایمان به خدا را برقراری رابطه با خویشان معرفی کرده است. 6.تکامل و رشد شخصیتهیچ انسانی به تنهایی کامل نیست، به همین جهت پیوسته در جهت جبران نقص و کمبود خویش تلاش می‌کند. دختران و پسران جوان پس از دوران بلوغ و جوانی ضمن آن که در صدد رسیدن به استقلال فکری هستند، برای جبران نواقص خود و تامین نیازهای فراوان خویش به سوی ازدواج سوق داده می‌شوند و با گزینش همسری شایسته موجبات رشد و تکامل خود را فراهم می‌کنند. هنگامی که فرد در کانون یک زندگی مشترک قرار می‌گیرد، در سایه انس، الفت، محبت و روابط نزدیک و صمیمانه، بیشتر احساس مسئولیت می‌کند، استقلال می‌یابد و زندگی خویش را هدفدار می‌کند. در زندگی مشترک و خانوادگی زن و مرد از تشویق‌ها، حمایت‌ها، رهنمودها و کمک‌های یکدیگر بهرمند می‌گردنند و در برخورد با مسائل و مشکلات زندگی، از تعاون و همکاری همسر خویش استمداد می‌جویند. از این رو، برخورداری از وجود همسری مؤمن و شایسته یکی از بزرگ‌ترین نعمت‌های الهی است که برای دنیا و آخرت انسان سودمند است.تکامل معنوی زن و شوهر و رسیدن به سعادت اخروی از مهم‌ترین اهداف ازدواج است. اینکه در منابع دینی تصریح شده است که فرد با ازدواج نیمی از دین خود را کامل می‌کند، حکایت از آن دارد که ازدواج عامل رشد، به ویژه رشد شخصیت و کمال معنوی افراد است. کمال معنوی مهم‌ترین و عالی‌ترین هدف زندگی انسان و به ویژه تشکیل خانواده است. «در تشکیل خانواده رشدی است که هیچ چیز دیگر جایگزین آن نمی‌شود، یک خصایص اخلاقی هست که انسان جز در مکتب تشکیل خانواده نمی‌تواند آن‌ها را کسب کند.... اخلاقیون و ریاضت‌کش‌ها، که این دوران را نگذرانده‌اند، تا آخر عمر یک نوع خامی و یک نوع بچگی در آن‌ها وجود داشته است. از جمله عللی که در اسلام ازدواج یک امر مقدس و یک عبادت تلقی شده همین است. ... ازدواج اولین مرحله خروج از خود طبیعی فرد و توسعه‌پیداکردن شخصیت انسان است» «یک پختگی هست که این پختگی جز در پرتو ازدواج و تشکیل خانواده پیدا نمی‌شود، در مدرسه پیدا نمی شود، در جهاد نفس پیدا نمی‌شود، در نماز شب پیدا نمی‌شود، با ارادت به نیکان هم پیدا نمی‌شود. این را فقط در همین جا[ازدواج و تشکیل خانواده] باید به دست آورد.» زن و مرد با ازدواج کردن اخلاق و عفت خود را بهتر حفظ می‌کنند. مفاسد اخلاقی و آلودگی‌های جنسی ریشه بسیاری از مفاسد اخلاقی دیگر است و عامل ناکامی در کمال معنوی انسان‌ها به شمار می‌آید. ازدواج و ارضای شرعی و صحیح نیازهای جنسی سبب جلوگیری از ابتلاء به این مفاسد می‌شود و همین رفتارهاست که درجة معنوی فرد را بالا می‌برد و بر کمال او می‌افزاید. حضرت علی علیه‌السلام می‌فرمایند: «هیچ یک از اصحاب ازدواج نمی‌کردند مگر اینکه رسول خدا می‌فرمود: اکنون دینش کامل شد» و در جای دیگر می‌فرمایند: خداوند خانه‌ای را که در آن زوج جوانی باشد (کنایه از ازدواج) دوست دارد. طبیعی است خانواده‌ای که مورد رضایت خداوند باشد و خالق هستی اعضای آن را دوست داشته باشد، مورد توجه او قرار می‌گیرد و برای رشد و کمال بیشتر، خداوند یاری‌شان خواهد کرد.