استصحاب منعکس

استصحاب موضوع بسیط ( استصحاب شئ واحدِ بسیط ) استصحاب موضوع بسیط از اقسام استصحاب موضوعى است و آن استصحابى است که مستصحب آن امرى واحد و بسیط(بدون جزء)باشد, مثل استصحاب عدالت زید. در کتاب " دروس فى علم الاصول " آمده است: " اذا کان الموضوع للحکم الشرعى بسیطا و تمت فیه ارکان الاستصحاب جرى استصحابه بلا اشکال "(1). در اعتبار استصحاب موضوع بسیط, هرگاه ارکان استصحاب وجود داشته باشد اشکالى نیست و مورد اتفاق اصولى ها است . استصحاب موضوع مرکب ( استصحاب شئ دارای دو یا چند جزء ) استصحاب موضوع مرکب از اقسام استصحاب موضوعى است و آن استصحابى است که مستصحب آن موضوعى مرکب از دو جزء یا بیش تر باشد, مانند حکم به تنجس آب به سبب ملاقات با نجاست ; بنابراین, موضوع حکم تنجس آب , آبى است که با دو شرط ـ 1 ـ ملاقات با نجاست 2 ـ کر نبودن ـ انفعال حاصل نماید. در اعتبار استصحاب موضوع مرکب بین اصولیان اختلاف است . نیز ر. ک: استصحاب جزء مرکب استصحاب موضوعی ( حکم به بقای موضوعِ حکم شرعی ) استصحاب موضوعى در برابر استصحاب حکمى قرار دارد و آن استصحابى است که مستصحب آن , موضوعى خارجى باشد , مثل استصحاب حیات زید , عدالت بکر , رطوبت لباس و کر بودن آب حوض . در این گونه موارد به نظر مشهور متأخران , اگر مستصحب , مستقیما اثر شرعى داشته باشد استصحاب جارى است ; ولى بنابر نظر مشهور قدما , فرق میان آثار و لوازم شرعى و غیر شرعى , با واسطه یا بدون واسطه نیست , بلکه کلیه لوازم بر این مستصحب مترتب مى گردد . استصحاب مؤمِّن ( استصحاب مفیدِ سقوط تکلیف ) استصحاب مؤمّن استصحابى است که مؤداى آن ترخیص (اذن) در ترک تکلیف است ; یعنى نتیجه اجراى آن, سقوط تکلیف است و از آن جا که در صورت کشف خلاف مؤداى آن با واقع, شخص از عقاب ایمن مى ماند آن را استصحاب مؤمّن مى نامند, مانند این که دو ظرف آب پیش روى شخصى قرار دارد و حالت سابق هر دو, طهارت است . پس ازمدتى علم پیدا مى کند یکى از آن دو نجس شده است . اگر در هر یک از دو ظرف , استصحاب طهارت سابق را جارى نماییم(در صورت امکان جریان)نتیجه آن, ترخیص در نوشیدن هر دو ظرف است . به چنین استصحابى " استصحاب مؤمّن " مى گویند, زیرا هم ترخیص در ارتکاب مشکوک الحرمة را مى دهد و هم شخص مرتکب را از عقاب احتمالى, ایمن مى سازد.