چکیدهدر بحث ادله اثبات دعوا این سوال مطرح است که آیا قاضی میتواند به علم خود عمل کند یا خیر؟در حقوق موضوعه اقناع وجدانی قاضی ملاک صدور حکم است که باید از طریق سایر ادله ایجاد گردد.در حقوق اسلام علم قاضی موضوع مستقلی است که در بین فقهاء در خصوص حجیت و عدم حجیت آن و اینکه آیا علم خود عمل کند یا خیر چهار نظر وجود دارد .بعضی مطلقاً قائل به جواز شده اند و معتقدند علم قاضی یکی از طرق اثبات دعوا است، خواه در حقالله و خواه در حقالناس و اعم از اینکه حصول علم برای وی در زمان تصدی امر قضا باشد یا قبل از آن.در این صورت تفاوتی ندارد که حصول علم در همان حوزه قضائی باشد یا در غیر آن. نظر دیگر عدم جواز است مطلقاً و معتقد است قاضی نمیتواند در هیچ یک از حقوق به علم خود عمل کند و تنها طریق اثبات دعوا، اقرار و بینه و قسم است.نظر سوم با تفصیل بین حقالله و حقالناس معتقد است علم قاضی در حقالله حجت است و حقالناس باید به غیر علم خود استناد کند و نظر چهارم آن است که علم قاضی در حقالناس حجت است نه در حقالله، مشهور بین علمای امامیه رضوانالله تعالی علیهم همان قول اول است و بعضی از علما بر این نظر ادعای اجماع کردهاند، بنظر ما ترجیح با همین قول است که مستند به آیات و روایات معتبر می باشد و در این مقاله بشرح آن میپردازیم و استدلال بر این قول را بطوری که استدلال بر دیگر اقوال هم پاسخ داده شود میآوریم.